Instituten
De Instituten of Elementen (Institutiones in het Latijn) van Gaius (Gaii Institutiones) zijn de vier oudste romeinsrechtelijke leerboeken die nu nog bekend zijn.
Ze behandelden op systematische wijze de bronnen van de verbintenis. De bewerking van Gaius' Instituten tot de Institutiones Iustiniani maakt deel uit van het Corpus Juris Civilis; Gaius' werk werd pas begin 19e eeuw teruggevonden.
De Instituten zijn eigenlijk een samenvatting voor de studenten die Gaius onderwees. Om hun aandacht vast te houden, maakte Gaius een schema waarin hij de verschillende onderdelen van het recht ordelijk plaatste.
De wetten en regels werden in drie categorieën opgedeeld:
- personen
- Hierbij werd voor de personen vervolgens het onderscheid gemaakt of ze vrij of slaaf waren, of ze pater familias waren of nog onder ouderlijk toezicht stonden (geëmancipeerd).
- dingen
- Een verbintenis is dus ofwel vrijwillig overeengekomen (ex contractus) of vloeit voor uit een delict zodat schadevergoeding verplicht is.
- Ook nu nog zijn dit in het huidig recht verbintenisscheppende oorzaken die in het Burgerlijk Wetboek geregeld zijn.
- handelingen (acties)
- Hiermee werden niet zozeer acties in de zin van gerechtelijke stappen bedoeld maar, bijvoorbeeld een actie waarbij eigendom over een ding wordt geclaimt.
