Ibn al-Haytham
Abu Ali al-Hasan ibn al-Haytham (965 – ca. 1039) was een astronoom en wiskundige. In Europa was hij bekend als Alhazen, de Latijnse verbastering van Al-Hasan.
Abu Ali al-Hasan ibn al-Haytham werd geboren in Basra in het huidige Irak. Toentertijd maakte het deel uit van het rijk der Boejiden. Vermoedelijk overleed hij in 1039 of 1040 in Caïro (Egypte).
Over het leven van Abu Ali al-Hasan ibn al-Haytham is relatief veel bekend. In 1027 schreef hij een bewaard gebleven autobiografie die echter voornamelijk gaat over zijn intellectuele ontwikkeling en minder over zijn leven. Maar uit andere bronnen is een vrij consistent verhaal op te maken.
Over zijn jeugd in Basra is weinig bekend. Aanvankelijk was Ibn al-Haytham een religieus voorganger in Basra en omgeving, maar hij voelde zich steeds ongelukkiger met het bestuderen van de religie. In zijn autobiografie schreef hij dat hij zich vooral stoorde aan de religieuze conflicten in zijn geboortestad. Ibn al-Haytham besloot zich toe te gaan leggen op de wetenschap en noemde Aristoteles een voorbeeld. Enige tijd later gaf hij zijn baan als voorganger op. Weer enige tijd later, hij had toen al naam gemaakt als wetenschapper, vertrok hij naar Egypte.
In Egypte was toen het kalifaat van de Fatimiden aan de macht. Dit sjiitische 'tegen-kalifaat' (het originele kalifaat had zijn zetel in Bagdad) bestreek toen ongeveer het gebied van Noord-Afrika en Sicilië. De toenmalige kalief al-Hakim was een wreed leider, maar was ook zeer geïnteresseerd in de astrologie. Ibn al-Haytam kreeg van Al-Hakim de opdracht de stroom van de Nijl te reguleren, zodat Egypte verzekerd was van een constante waterstroom. Ibn al-Haytam vertrok naar het zuiden, maar zijn missie mislukte jammerlijk. Terug in Caïro werd Ibn al-Haytam door Al-Hakim weggepromoveerd naar een ambtelijke baan. Ibn al-Haytam accepteerde deze benoeming, maar realiseerde zich al snel dat Al-Hakim een gevaarlijke heerser was die hij niet meer kon vertrouwen. Het verhaal gaat dat Ibn al-Haytam zich tot 1021 (het jaar van de dood van Al-Hakim) als gek heeft voorgedaan. Tijdens deze periode werkte hij stiekem aan de wiskundige theorie, die hij na 1021 publiceerde. Over de rest van zijn leven doen verschillende verhalen de ronde. Waarschijnlijk is hij de rest van zijn leven in Caïro blijven wonen, waar hij de kost verdiende met het geven van onderwijs, het uitwerken van wiskundige theorieën en het overschrijven van teksten. Volgens een enkele bron is Ibn al-Haytam aan het eind van zijn leven naar Syrië of Bagdad gegaan.
Abu Ali al-Hasan ibn al-Haytham experimenteerde met licht en het gezichtsvermogen en was de grondlegger van de optometrie. Ook was Ibn al-Haytham veel met getallenleer bezig: zo heeft hij onder andere studie gedaan naar perfecte getallen. Ibn Al-Haytam was een van de eerste geleerden die de mogelijkheid van een eindige lichtsnelheid veronderstelden. Verder is het probleem van Alhazen naar hem vernoemd:
Vind, gegeven een vaste lichtbron en een gekromde spiegel, het punt op de spiegel waar het licht wordt gereflecteerd naar het oog van een observator.
In totaal heeft Ibn al-Haytham rond 92 werken geschreven, waarvan er 55 nog bekend zijn.
Het portret van Abu Ali al-Hasan ibn al-Haytham staat vermeld op de nieuwe biljetten van 10.000 dinar, die na het verdrijven van het regime van Saddam Hoessein in Irak zijn ingevoerd.
