Huissen
 De gemeente Lingewaard |
Huissen (spreek uit Húúsen) is een stad in het oosten van Nederland, in de provincie Gelderland (gemeente Lingewaard, in de streek Over-Betuwe) en heeft 16.690 inwoners (1 januari 2006). Huissen is de grootste plaats in de gemeente en ligt aan de Nederrijn, in het gebied tussen Arnhem en Nijmegen. De plaats bestaat uit Huissen-stad, dat wil zeggen de oude stad en aangrenzende woonwijken, Huissen-Zand, een tweede aangrenzende kern vooral gericht op de tuinbouw, en de in de jaren zeventig van de vorige eeuw onstane wijk Zilverkamp. Na enkele kleinere nieuwbouwwijken is thans de wijk Loovelden in ontwikkeling bijgekomen. Ten oosten van het stadje zijn grote uiterwaarden te vinden. Bij het kleine industriegebied Looveer is Huissen via een veerpont over de Nederrijn verbonden met de Liemers. Aan de overzijde van de rivier behoort een kleine strook in de uiterwaarden tot Huissen. In het zuiden van de plaats aan de Linge bevindt zich het industrieterrein Pannenhuis, dat toegang geeft tot een grote veiling (formeel liggend in Bemmel) en tot het agro-park Bergerden.
De oude stad vormt het centrum van de plaats, gekenmerkt door winkelstraten en horeca. Door het hieronder genoemde bombardement is het aantal historische gebouwen gering. De "skyline" wordt bepaald door de parochiekerk en een toenemend aantal appartementgebouwen.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
[bewerk] Middeleeuwen
Huissen werd al tijdens de vroege middeleeuwen als Hosenhym vermeld; later (na de invallen der Noormannen) werd deze plaats Hosenheim genoemd. Vanaf 1033 en de daaropvolgende eeuwen werd Hosenheim eerst als Huschenheim of Heuschenheim, dan als Heuschen of Heussen, en tenslotte als Huessen, nu gespeld als Huissen (plaatselijk dialect is Huusse, incidenteel ook gespeld als Huesse) vermeld. Huissen (op dat moment Heuschenheim genoemd) blijkt in 1242 in handen te zijn van de graven van Kleef. Zij richten een tol in aan de Rijn en stichten een burcht. Rond die burcht ontstaat een handelsnederzetting. De plaats krijgt in ieder geval vóór 1319 stadsrechten. De wijde omgeving van de enclave behoorde tot het Graafschap en later Hertogdom Gelre.
[bewerk] Na de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648)
Na de Tachtigjarige Oorlog is Huissen een katholieke enclave in het protestante Nederland. Veel katholieken uit de wijde omgeving van Huissen gaan daar ter kerke. Het stadje en het nabijgelegen dorp Malburgen (de kerk verdween in de zestiende eeuw) blijft - net zoals de Liemers - tot het Hertogdom Kleef en met Kleef vervolgens tot Brandenburg (1614-1701) en Pruisen (na 1701) behoren. Tussen 1795 en 1816 verwisselde Huissen verschillende malen van eigenaar. Na het Congres van Wenen wordt Huissen in 1816 deel van Nederland.
[bewerk] De Tweede Wereldoorlog
Huissen heeft zwaar geleden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Na een brandbombardement op 13 mei 1943 volgen tijdens en na de Slag om Arnhem in 1944 nog een aantal bombardementen, waarbij veel van het oude Huissen wordt vernietigd. Op 17 september 1944 wordt het Looveer getroffen, waarbij een schuilkelder een voltreffer krijgt. Op 2 oktober 1944 wordt de oude stad gebombardeerd. Ook 't Zand wordt getroffen. Hierbij komen meer dan 200 mensen om. Vanaf september 1944 begint ook de evacuatie, waardoor op 2 april 1945 geen Huissenaren getuigen waren van de bevrijding door Britse militairen.
[bewerk] Het huidige Huissen
In de jaren zestig wordt de buurtschap Malburgen alsmede de Kleefse Pleij (aan de overzijde van de Nederrijn, alwaar de Rijn en de IJssel zich splitsen), door Arnhem geannexeerd. Op 1 januari 2001 is de gemeente Huissen gefuseerd met Gendt en Bemmel tot de gemeente Lingewaard. Ook is er de (nog gedeeltelijke in aanbouw) nieuwe wijk Loovelden bijgekomen.
Hoewel Huissen momenteel vooral een forenzenstad is, speelt de historisch belangrijke tuinbouw nog steeds een grote rol. Daarnaast is de stad er in geslaagd om veel van de oude tradities, zoals de processie (Umdracht), de gilden, het carnaval, de kermis met de daarbij behorende traditie van het Vleiskeure' alsmede het eigen dialect te behouden. Eenmaal per jaar wordt het beleg en ontzet van Huissen uit 1502 door het Gilden herdacht. Deze tradities geven de stad een duidelijk zuidelijk karakter.
[bewerk] Wapen en vlag: de zwaan
 Wapen van Huissen |
Het wapen is waarschijnlijk afgeleid van het oudste wapen van Kleef. Op zegels uit de middeleeuwen kwam de zwaan al voor en werd het schild soms gedekt met een stedenkroon.
De zwaan vindt mogelijk zijn oorsprong in de Lohengrinzwaan. Ter onderscheiding van het Kleefse wapen is de zwaan gedraaid. De kleuren waren de oude Rooms-Duitse kleuren en werden door de meeste Kleeflandse steden gevoerd. De zwaan komt voor op de zegels en munten van de stad.
De vlag van Huissen heeft twee banden, rood en wit, met in het wit het wapen van de stad afgebeeld. Zowel het wapen als de vlag hebben hun officiële status verloren bij de vorming van de gemeente Lingewaard, maar zij worden in Huissen door de burgerij nog steeds gevoerd.
De zwaan speelt als symbool van Huissen een belangrijke rol. Zo staat op de Markt een gestyleerd standbeeld van de zwaan, gemaakt door de kunstenaar Kees Berendsen en heet de grootse carnavalsvereniging De Kraonige Zwaone.
[bewerk] Geboren in Huissen
- Hetty Heyting, (19 oktober 1953), Nederlands actrice, schrijfster en theatermaakster
[bewerk] Literatuur
[bewerk] Geschiedenis van Huissen
- Zwaan op woelige baren. Historische schets van de gemeente Huissen 1818-2001 - Ferdinand van Hemmen / Huissen: Gemeente Lingewaard, 2004
- Geschiedenis van Huissen / J.H.F. Zweers & E.J.Th.A.M.A. Smit - Huissen: Historische Kring Huessen, 2000
- Huissen van prehistorie tot Middeleeuwen / C.G. Neijenhuis - Huissen, Historische Kring Huessen, 2002
- De gemeente Huissen / S. Oedin - Lisse: Imperator, 1946
- De oude Kleefse enklaves en hun overgang naar Gelderland 1795-1817 - E.J.Th.A.M.A. Smit / Zutphen: De Walburg Pers, 1975
- "gehuld in vlammen en rook" Verslagen over de oorlogssituatie in Huissen september-oktober 1944 / Vin Siepman en Henny Derksen - Huissen: Historische Kring Huessen, 2004
- Bibliografie van Huissen. Voorlopige inventarisatie van literatuur die betrekking heeft op Huissen / J.H.F. Zweers. Huissen, Historische Kring Huessen, 1998.
[bewerk] Huissens dialect
- Huissen zoas 't zing'en täötel, nr. 3 ('t rooie bükske) / Huissen: De Kraonige Zwaone, 1982
- Hèkselèève / Henny W.J. Derksen - Huissen: De Kraonige Zwaone, 1984
