Hofdame
Een hofdame is een , meestal adellijke, dame die een koningin of prinses begeleidt en ook kleine opdrachten zoals het beantwoorden van correspondentie of inkopen uitvoert. De functie mag niet worden verward met de, in de hiërarchie van het hof hoger geplaatste, Dames du Palais of grootmeesteres, die enkel nog in Nederland bestaat. Gezelschapsdames en lectrices (voorleesdames) zijn in de ingewikkelde rangorde van een hofhouding moeilijk te plaatsen. Zij zijn geen hofdames.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
In het verleden was het ondenkbaar dat een koningin of een prinses alleen uitging. Waar zij ook ging werd zij door een hofdame vergezeld. Dat was binnenshuis èn daarbuiten het geval. Nog steeds is er respect voor de oude tradities aan de Europese hoven, de regerende vorsten hebben nog steeds een hofhouding, ook al is die nu veel bescheidener dan vroeger. De taak van een hofdame bestaat erin de koningin op de achtergrond te begeleiden. Dit kan zowel privé als publiek zijn, de relatie is gebaseerd op een vertrouwensband en is volledig vrijwillig en onbezoldigd en is dus geen beroep. Vele dames beschouwen het als een hoge eer om gevraagd te worden. Het is gebruikelijk dat men enige weken "dienst" doet en dan steeds beschikbaar is. De hofdames wisselen elkaar daarbij af.
Vroeger hadden keizerinnen een groot aantal hofdames, (zie schilderij van keizerin Eugenie); Zo had Keizein elisabeth het voorrecht zelf haar dames uit te kiezen uit de hongaarse adel. dit resulteerde erin dat de keizerin een 20-tal hofdames had. Ze had duitse hofdames die ze meebracht uit Beieren en Duitsland;(vb Helene von thurn und Taxis) meestal werden deze dames door haar moeder aangewezen om haar te vergezellen naar haar huwelijksreis in Wenen. Daarnaast had ze nog Oostenrijkse Hofdames aangewezen door haar schoonmoeder, en tenslotte ook nog Hongaarse hofdames die ze zelf uitkoos.
[bewerk] Hofdames in Nederland
De prinsessen van Oranje en de echtgenotes van de Friesche stadhouders hadden hun hofdames en dat gold natuurlijk ook voor Koningin Hortense van Holland en de Nederlandse Koninginnen. Tot lang na de tweede wereldoorlog waren alle hofdames van Adel. Koningin Juliana en Koningin Beatrix hebben daar verandering in gebracht al zijn de hofdames nog wel "uit het blauwe boekje" of (klein)dochters van edellieden. Hofdames ontvangen een bescheiden kleedgeld.
[bewerk] Hofdames in België
De meeste echtgenotes van de hofdignitarissen werden door de koningin uitgenodigd om haar gezelschap te houden, vandaar ook wel de naam gezelschapsdame. Zo is Anne van Ypersele de Strihou, werkzaam aan het hof, samen met haar echtgenoot. Koningin Paola en koningin Fabiola hebben elk een hofdame, die deel uitmaken van het departement van de Grootmaarschalk van het hof. De traditie wil dat deze dames uit de adel stammen en in België zijn geboren.
[bewerk] Bekende hofdames
Aan het franse hof werden Hofdames altijd met hun titre de Courtoisie aangeproken.( dus Madame + naam echtgenoot)
- Sarah Churchill, Hertogin van Marlborough
- Madame de Lamballe (eerste hofdame van koningin Marie-Antoinette)
- Madame de Polignac
- Marie-Angélique de Scoraille de Rousseville; hertogin de Fontanges
- Marie-Elisabeth de Ludres
- Cathérine de Monaco
- Madame de Sévigné
- Barbara Blomberg
- Madame de La Vallière
- Diane de Poitiers
- Eleonore von Schlieben-Sanditten, Freifrau von Keyserlingk
- Gravin Irma Sztáray, zij vergezelde keizerin Elisabeth in haar laatste dagen in Genève.
- Ida von ferency, voorleesdame van Keizerin Elisabeth
- Mária Festetics, Hongaarse Hofdame van Keizerin Elisabeth
- Paula Gravin Bellegarde Oostenrijkse Hofdame van Keizerin Elisabeth
- Frau Adrassy, hongaarse gezelschapsdame van de Keizerin Elisabeth
- Helene von Thurn und Taxis, Duitse Hofdame van keizerin Elisabeth.
- Gravin de Caraman-Chimay, eredame van koningin Elisabeth
- Prinses Baudouin de Merode, hofdame van Koningin Paola
- Gravin Solange de Liedekerke, hofdame van Koningin Fabiola
