Herman Gorter
Herman Gorter (Wormerveer, 26 november 1864 - Brussel, 15 september 1927) was een Nederlands dichter en medeoprichter van de CPN. Hij is onsterfelijk geworden met zijn gedicht van epische lengte Mei (1889). Velen zullen de beginregels van dit gedicht kennen:
- Een nieuwe lente en een nieuw geluid
- Ik wil dat dit lied klinkt als het gefluit
Gorter studeerde klassieke talen. Onder invloed van Willem Kloos schreef hij Mei. De eerste zang van Mei verscheen in 1889 in een nummer van De Nieuwe Gids. In het voorjaar van datzelfde jaar verscheen het gedicht in boekvorm. In het gedicht bezingt Gorter de liefde voor Wies Koopmans op wie hij in 1886 verliefd werd. Gorter liet zich duidelijk inspireren door de Engelse romantische dichters John Keats en Percy Bysshe Shelley. Aan de laatste wijdde hij een hoofdstuk in De groote dichters, een literaire studie gebaseerd op historisch-materialistische beginselen.
In 1890 verscheen Verzen, een bundel met sensitivistische poëzie. Deze gedichten ontlokten Kloos de beroemde uitspraak: "Kunst moet zijn de aller-individueelste expressie van de aller-individueelste emotie". In deze gedichten laat Gorter de normale syntaxis van het Nederlands los en probeert hij met radicale neologismen en ontwrichte zinsstructuren de zintuiglijke waarneming van het aanschouwde zo precies mogelijk weer te geven.
Al gauw wendde Gorter zich af van de poëtische principes van de Beweging van Tachtig en ging hij meer geëngageerde gedichten schrijven met een sterke socialistische inslag.
[bewerk] Biografie
Aan het eind van de negentiende eeuw ontstaat de literaire beweging van de Tachtigers. Zoals P.C. Hooft met zijn Muiderkring in de zeventiende eeuw na een vernieuwing in de Nederlandse literatuur forceerde en Piet Paaltjens de romantiek een Nederlands gezicht gaf, is de generatie van de Tachtigers verantwoordelijk voor een breuk met de tot dan toe heersende negentiende eeuwse gezapige ‘predikantenpoëzie’. In 1881 werd in Amsterdam de literaire kring Flanor opgericht. Leden waren onder andere: Willem Kloos, Albert Verwey, Lodewijk van Deyssel, Frederik van Eeden en Jacobus van Looy.
Ook Herman Gorter maakt deel uit van de Tachtigers. Gorter studeerde klassieke talen. Na zijn afstuderen was hij korte tijd leraar, maar hij wijdde zich na 1895 geheel aan de literatuur en de politiek. In 1889 verscheen zijn klassiek geworden verhalende gedicht ‘Mei’, waarvan de beginregel, ‘Een nieuwe lente en een nieuw geluid’, tot de bekendste uit de Nederlandse poëzie behoort. Zijn werk kan beschouwd worden als typisch voor wat de Tachtigers voor ogen hadden. Geïnspireerd door de Franse symbolisten, schreef Gorter slechts omwille van de kunst. Deze l‘art pour l’art-beweging pleitte voor kunst als een persoonlijke uitingsvorm, met slechts de esthetiek als leidraad, los van alle mogelijke niet-kunstzinnige doelen zoals godsdienst of stichtelijkheid. Bovendien moesten vorm en inhoud in elkaars verlengde staan en onlosmakelijke met elkaar verbonden zijn.
|
Het gedicht Zie ik hou van je, een vroeg gedicht van Gorter uit de bundel Verzen [1890], is daar een goed voorbeeld van: het ritme van de verschillende strofen, de stroom van de woorden, ze zijn een uiting van een gedachte die hier en nu wordt opgetekend. En kan een gedicht nog persoonlijker zijn dan wanneer de dichter toegeeft dat hij uiteindelijk niet bij machte is zijn gevoelens te verwoorden? In een later artikel naar aanleiding van de sensitivistische verzen van Gorter beschreef Willem Kloos, de theoreticus onder de Tachtigers, de doelstelling van de Tachtigers treffend als volgt: ‘Kunst is de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie’. Niet een boodschap van stichtende aard is het allerhoogste dat de dichter kan bereiken, maar Schoonheid.
Toen Gorter op een gegeven moment inzag dat zijn experimenten uitliepen op taalverbrokkeling en onverstaanbaarheid kwam de grote ommekeer in zijn leven: hij ging werken van Karl Marx bestuderen en werd een overtuigd aanhanger van het communisme. Deze nieuwe levenshouding klonk ook door in zijn werk. Zo verwijderde hij zich steeds verder van de oorspronkelijke idealen van de Tachtigers, waar hij eens het schoolvoorbeeld van was.
[bewerk] Bibliografie
- 1889 - De interpretatione Aeschyli metaphorarum
- 1889 - Mei
- 1890 - Verzen
- 1895 - Spinoza, Ethica
- 1897 - De school der poëzie
- 1903 - Verzen
- 1906 - Een klein heldendicht
- 1912 - Pan
- 1928 - In memoriam
- 1928 - Verzen
- 1930 - Liedjes (drie delen)
- 1931 - De arbeidersraad
- 1934 - Sonnetten
- 1935 - De groote dichters
