Hendrik Petrus Berlage
Hendrik Petrus Berlage (Amsterdam, 21 februari 1856 – Den Haag, 12 augustus 1934) was een Nederlands architect.
Inhoud |
[bewerk] Biografie
[bewerk] Beginjaren
Hendrik Petrus Berlage werd geboren in Amsterdam. Na zijn kinderjaren verhuisde hij met zijn familie naar Arnhem, waar hij de HBS bezocht. Later ging hij studeren aan de Technische Hogeschool in Zürich ETH, waar hij in aanraking kwam met de denkbeelden van de architecten G. Semper en Eugène Viollet-le-Duc. In zijn klassieke bouwstijl zijn vooral de theorieën van Semper duidelijk aanwezig. Na zijn studie ging Berlage werken op het bureau van Th. Sanders, waarmee hij zich in 1884 associeerde. Samen ontwierpen ze verschillende gebouwen in Neorenaissance-stijl.
[bewerk] Berlage als zelfstandig architect
In 1889 ging Berlage zelfstandig werken. Aanvankelijk ontwierp hij voornamelijk in de toen gebruikelijke neo-stijlen (winkelpand Focke & Meltzer, Kalverstraat Amsterdam), maar allengs begon hij te experimenteren in een mengvorm van rationalisme en Jugendstil. Dit is vooral zichtbaar in de ontwerpen voor de verzekeringsmaatschappij 'De Nederlanden van 1845', waarvoor hij als huisarchitect werkte (bijv: Muntplein te Amsterdam). Deze gebouwen kondigen reeds Berlage's Beurs aan, en zijn ook mede de reden geweest waarom wethouder Treub Berlage naar voren schoof als de architect van de nieuwe Koopmansbeurs (Beurs van Berlage) in Amsterdam. De stijl van Berlage gaf uiting aan het gedachtegoed dat Berlage en Treub (o.a.) deelden: het Radicaal liberalisme, een nieuwe politieke stroming die als voorloper van de sociaaldemocratie gezien kan worden.
[bewerk] Rationalisme
Vanaf het einde van de 19e eeuw is het rationalisme een belangrijke architectuurstroming; Berlage ontwierp van daaruit de plattegrond van een gebouw, met vlakke bakstenen muren en gebruik van natuursteen ter accentuering van belangrijke punten. De Koopmansbeurs in Amsterdam is Berlage's belangrijkste werk uit deze periode (en van zijn gehele oeuvre) en wordt beschouwd als het begin van de moderne architectuur in Nederland. De stijl wordt overgenomen door architecten als Tjeerd Kuipers en A.J. Kropholler, die zich er nog lang door lieten inspireren, ook nadat Berlage zelf allang andere wegen was ingeslagen. Het rationalisme kreeg te maken met een tegenbeweging in de vorm van de Amsterdamse School, waarvan de architecten ironisch genoeg een belangrijke rol speelden bij de invulling van Berlage's uitbreidingsplan voor Amsterdam, Plan Zuid.
[bewerk] Amerikaanse invloeden
Tijdens een bezoek aan de Verenigde Staten in 1911 raakte Berlage onder de indruk van het werk van Frank Lloyd Wright en andere belangrijke Amerikaanse architecten. Tot het einde van zijn carrière is deze Amerikaanse invloed in Berlage's werk duidelijk aanwezig.
[bewerk] Politiek
Als mens was Berlage een socialist die vakmanschap, handwerk en de samenwerking tussen de ambachten hoog in het vaandel had staan.
[bewerk] Gesamtkunstwerk
Een van de meest kenmerkende eigenschappen van Berlage's werk is dat zijn ontwerpen zijn gebaseerd op het idee van het gesamtkunstwerk, wat een synthese van de kunsten betekent.
[bewerk] Werken
Veel werken van Berlage bevinden zich in Amsterdam. Belangrijke projecten zijn, behalve de Beurs van Berlage en het uitbreidingsplan Amsterdam-Zuid (Plan Zuid), het gebouw voor de Algemene Nederlandse Diamantbewerkers Bond 'De Burcht', het gebouw voor ‘De Algemeene’ (Algemeene Maatschappij van Levensverzekering en Lijfrente), de Berlagebrug en het Mercatorplein. Ook in Den Haag heeft hij veel gewerkt. Hier bouwde hij onder meer een tweetal gebouwen voor 'De Nederlanden van 1845'. De Christian Science church is de enige kerk van de hand van Berlage die ooit werd gebouwd. Berlage's laatste grote werk is het Haags Gemeentemuseum. Een ander belangrijk werk is het gemeentehuis te Usquert, een van de twee uitgevoerde ontwerpen in de provincie Groningen, naast het zgn. Prof. Heymanshuis (naam van opdrachtgever) in de stad Groningen, schuin tegenover het Centraal Station.
[bewerk] Jachtslot St. Hubertus
Voor het landgoed van de familie Kröller-Müller in het Nationale Park De Hoge Veluwe te Otterlo ontwierp Berlage verschillende gebouwen, waarvan Jachtslot St. Hubertus het belangrijkst is.
[bewerk] Vernoeming
Naar Berlage zijn verschillende zaken vernoemd, zoals:
- De Beurs van Berlage, een gebouw in Amsterdam waarin de beurs gevestigd was
- Het Berlage Lyceum, een tweetalige school in Amsterdam
- De Berlagebrug, een brug in Amsterdam over de Amstel
- Het Berlage-Institute, een internationale architectenopleiding
- Een Grand Café
- Een zwemvereniging
In de Franka-strips, getekend door Henk Kuijpers, komen vaak gebouwen van Berlage voor, zoals de Beurs van Berlage [1], het Mercatorplein [2] of de Hellevaart brug [3].
