Heilige Deur
De Heilige Deur of Porta Sancta staat in nauw verband met het Heilig Jaar. Het meest bepalende element in Rome was de ceremonie van het openen en sluiten van het dit jaar, gesymboliseerd door het gebruik van de Heilige Deur. Deze deur in de Sint-Pietersbasiliek, die normaal gesproken dichtgemetseld is, werd aan het begin van iedere jubileumperiode feestelijk opengebroken en tijdens het slotritueel weer met even grote plechtigheid dichtgemetseld. Het was en is ook nu nog de paus, die met een speciale hamer tegen de deur tikt en zo het zegel verbreekt, dat aan het einde van het Heilig Jaar daarvoor is aangebracht. Daarop wordt de deur snel opengebroken. Tijdens de slotceremonie is het wederom de paus die de deur verzegelt en op deze wijze het Heilig Jaar beëindigt. Op andere bedevaartplaatsen en plaatsen waar de aflaat van het Heilig Jaar verkregen kon worden, kwamen Heilige Deuren voor. De meest bekende behoort tot de Dom in Santiago de Compostella, maar ook in Napels en in de vier kerken van Lissabon zijn dergelijke deuren te vinden. In Rome hebben de 4 hoofdkerken een Heilige Deur, Sint-Jan van Lateranen,Sint-Pietersbasiliek, Maria de Meerdere en Sint-Paulus buiten de Muren.
[bewerk] Geschiedenis
Deze ceremonie van het openen en sluiten van de deur behoort niet tot de oudste ceremonieën van het Heilig Jaar. Deze traditie werd pas in 1500 geïnstitutionaliseerd door paus Alexander VI, die veel voor de ontwikkeling van de Heilige Jaren heeft betekend. Het motief van de deur wordt gevonden in de bijbel, de psalmist spreekt over ´Open de poort die gerechtigheid heet´ en bij de evangelist Lucas wordt gesproken over een deur die het leven binnenleidt. Daarnaast zouden nog passages uit Genesis over de Jacobsladder en gedeelten uit de Apocalyps aangehaald kunnen worden. In de eerste eeuwen van het christendom speelde de deur een rol in de liturgie rond de boetedoening, publieke zondaars werden aan het begin van hun boeteperiode weggestuurd en na het volbrengen van de boete door de bisschop of priester aan de poort van de kerk opgewacht en naar het altaar geleid. Ook zijn deuren een belangrijk gegeven uit de visioenen van mystici.
Hoe oud de traditie rond het gebruik van een Heilige Deur is, is niet bekend. Er zijn een aantal vermeldingen gevonden, die stammen uit de Heilige Jaren van 1400 en 1450. Deze doen vermoeden dat er toen al sprake was van een oudere traditie. Francesco di Marco Datini schreef in 1400 dat er in de Sint Jan van Lateranen een heilige deur was geopend die normaal slechts eens in de vijftig jaar werd gebruikt. Dit zou de traditie dan op zijn minst terugbrengen tot het Heilig Jaar 1350. Vermeldingen van een heilige deur in de Sint-Pietersbasiliek zijn er overigens pas vanaf 1500. Een andere Romereiziger bericht in 1450 over een gebruik dat samenhangt met de Heilige Deuren. Alleen tijdens de Heilige Jaren waren de deuren open en zichtbaar. Normaliter waren en zijn ze namelijk dichtgemetseld en voorzien van een pauselijk sluitzegel. Giovanni Rucellai berichtte dat deze stenen zeer gewild waren. Hij schreef dat als de muur rond Kerstmis, bij het begin van het Heilig Jaar werd neergehaald, er zeer veel pelgrims aanwezig waren. Zij probeerden een steen of een gedeelte van het stucwerk te bemachtigen. Ze werden zelfs tot ver over de Alpen meegenomen en beschouwd als waardevolle relieken.
[bewerk] Heilig Jaar 2000
Als bijzondere tegemoetkoming naar de orthodoxe Kerken toe besloot Paus Johannes-Paulus II de H. Deur van de basiliek van Sint-Paulus buiten de Muren pas te openen op 18 januari 2000, aan het begin van de gebedsweek voor de eenheid der christenen.
Paus Johannes-Paulus II heeft op het Drie-Koningenfeest in 2001 de Heilige Deuren weer gesloten, zodat naar verwachting de Deuren weer in 2025 geopend zullen worden.
