Druktechniek
Drukken is een vermenigvuldigingsprocédé waar, voor het weergeven van het onderwerp, drukinkt wordt overgebracht op een te bedrukken materiaal met behulp van een drukvorm en een drukkracht.
Vermenigvuldigingsprocédé: manier om een onderwerp veelvuldig weer te geven. Onderwerp: dit kan zijn, een tekst, een foto, lijnen, een tekening. Drukinkt: pastavormige inkt om het onderwerp in zwart of in kleur weer te geven. Te bedrukken materiaal: veel papier of karton; dikwijls ook blik, glas, textiel of andere. Drukvorm: het voorwerp dat gebruikt wordt om het beeld te vermenigvuldigen Drukkracht: de kracht die geleverd moet worden om de drukvorm over te dragen op het te bedrukken voorwerp.
Een zeer eenvoudige vorm van drukken is "stempelen". De huidige drukker gebruikt nu geen handstempel meer maar een ingewikkelde drukmachine
Er zijn vier klassieke druktechnieken naargelang de aard van het drukwerk waarbij het onderscheid gemaakt wordt naar de drukvorm waar de inkt op aangebracht wordt. De vier technieken zijn:
- Hoogdruk of boekdruk, of flexodruk
- Vlakdruk of offset (en heel vroeger steendruk)
- Diepdruk
- Zeefdruk
In het laatste kwart van de twintigste eeuw is een vijfde techniek ontwikkeld, de zogenaamde elektrostatische druktechniek, ofwel het kopiëren en laserprinten. De nieuwste vorm heet giclée.
Inhoud |
[bewerk] Hoogdruk
Hoogdruk is de oudste vorm van drukken. Bij hoogdruk of boekdruk zijn op de drukvorm de delen die de afdruk moeten vormen verhoogd aangebracht. In het begin werd hiervoor hout gebruikt. De delen die niet mochten drukken werden weggesneden zodat alleen het drukbeeld overbleef. Later werd voor de drukvorm een loodlegering gebruikt. De drukvorm bestond toen uit losse (loden) letters en clichés. De laatste techniek met behulp van de loden vorm wordt nog wel ambachtelijk gebruikt. De huidige materialen zijn kunststof, metaal of rubber. De beeldvorm is onleesbaar (spiegelbeeld), de afdruk ervan wordt leesbaar op het te bedrukken materiaal. Hoogdruk wordt toegepast voor drukwerken van kleine oplagen, met name voor het zogenaamde smoutwerk, zoals visitekaartjes, familie-drukwerk in het algemeen, enveloppen, formulieren en dergelijke.
Tegenwoordig loopt het gebruik van de hoogdruk sterk terug door het toenemend belang van de offsetdruk, die, ook op kleinere machines, steeds meer economisch gebruik toelaat. Bij boeken en tijdschriften wordt het al lang niet meer gebruikt, behalve wanneer het om bibliofiele, vaak hobbyistische uitgaven gaat.
[bewerk] Vlakdruk
Bij vlakdruk wordt gebruikgemaakt van de eigenschappen van vet en water die elkaar afstoten. Het af te drukken beeld heeft een zeer glad oppervlak en het niet af te drukken beeld een heel fijn ruw oppervlak (fijner dan het allerfijnste schuurpapier). Eerst wordt de drukplaat bevochtigd waarbij de hele gladde delen het water afstoten en de ruwere delen het water juist aantrekken. Daarna wordt de plaat ingeïnkt waarbij het water op de ruwere (niet drukkende delen) de vette inkt afstoot. Dan kan de afdruk tot stand gebracht worden.
De eerste tijd werd als drukplaat een speciale steensoort gebruikt, de Solenhofer kalksteen.
Bij de offsetdruk wordt de drukplaat om een grote cilinder heen gespannen die onder inktrollen en vochtrollen doordraait. Vervolgens wordt het beeld overgezet tegen een cilinder die bekleed is met een rubber doek en van daar af wordt de afdruk op het papier overgebracht. Onder dat papier bevindt zich een tegendrukcilinder die zorgt voor de nodige drukspanning.
Tegenwoordig zijn de meeste drukmachines meerkleurenpersen. D.w.z. dat de pers uit meerdere elementen (druktorens) is samengesteld. De pers wordt daardoor aanzienlijk duurder en neemt heel wat extra ruimte in beslag. Desondanks wegen de voordelen veel zwaarder door. Vierkleurendrukwerk kan in één enkele drukgang op papier worden gezet, wat de productiesnelheid en kwaliteit ten goede komt. Bekende fabrikanten zijn het Duitse Roland en Heidelberg, en Komori en Sakurai uit Japan en Drent Goebel uit Nederland.
Zie ook: offsetinkt, lithografie
[bewerk] Diepdruk
Bij diepdruk is het drukbeeld, zoals de naam al zegt, verdiept aangebracht. De inkt bevindt zich in zogenaamde napjes. Nadat de hele drukvorm is voorzien van een inktlaag wordt deze met een dunne stalen liniaal (de rakel) afgestreken zodat alleen de inkt in de verdiepte napjes blijft zitten. Vervolgens wordt de afdruk tot stand gebracht.
[bewerk] Zeefdruk
De zeefdruk is eigenlijk niets anders dan een verbeterde sjabloontechniek zoals reeds eeuwen geleden werd toegepast in China en Japan en bij ons ook wordt toegepast door huisschilders die regelmatig wederkerende motieven moeten schilderen. De zeefdruk werd bij ons bekend omstreeks 1930.
De drukvorm bij de zeefdruk bestaat uit een fijn nylon (vroeger: zijde) gaas, waarop een sjabloon is gehecht, dat gespannen is op een raam. Naar dit gaas wordt deze drukmethode ook silkscreenprinting genoemd. De mazen in het gaas die niet door het sjabloon zijn afgedekt, laten de inkt door. Het te bedrukken materiaal wordt onder het raam gelegd en de inkt door middel van een rubberen rakel over het gaas gestreken. De inkt wordt door middel van de rakel door de open mazen van het gaas op het te bedrukken materiaal geperst, waardoor de afbeelding tot stand komt. Deze drukmethode is ook sterk geautomatiseerd en men vindt heden ook volautomatische zeefdrukmachines voor het bedrukken van de meest verschillende drukdragers zoals papier, hout, glas, blik, weefsles, kunststoffen en dergelijke.
