Dobbelsteen
Een dobbelsteen is oorspronkelijk een kubusvormig voorwerp met op elk van de zijden een van de ogenaantallen 1 tot en met 6. Door werpen van de dobbelsteen zal een van de zijden min of meer toevallig boven komen. Het aantal ogen op deze zijde wordt als uitkomst van de worp beschouwd. Tegenwoordig zijn er ook dobbelstenen met andere aantallen genummerde zijden. Meestal regelmatige veelvlakken, of daarop gebaseerd. Een dobbelsteen moet een zodanige vorm hebben, dat elke zijde een even grote kans heeft om "boven" te komen liggen. Zo'n dobbelsteen heet zuiver. Het woord dobbelsteen verwijst naar het oude spel dobbelen.
Inhoud |
[bewerk] Soorten dobbelstenen
De meest gebruikte dobbelsteen heeft zes zijden (met 1 t/m 6 ogen, of soms cijfers), maar er bestaan ook dobbelstenen met vier (1-4), acht (1-8), tien (0-9, 1-10 of 00-90), twaalf (1-12), twintig (1-20 of soms twee keer 0-9) of honderd (1-100) zijden. Deze laatste worden hoofdzakelijk gebruikt bij role playing games.
Al deze afwijkende dubbelstenen hebben meestal niet de traditionele ogen, maar cijfers. Een decimale (dus tienzijdige) dobbelsteen is handig bij de kansrekening. De constructie moet zodanig zijn dat ieder cijfer dezelfde kans heeft om boven te komen. Sommige decimale dobbelstenen heben de vorm van een regelmatig twaalfvlak, waarbij twee overliggende zijden niet vlak zijn afgewerkt, zodat de dobbelsteen daar niet tot rust zal komen. Er zijn ook decimale dobbelstenen met 20 vlakken, waarbij ieder cijfer twee keer voorkomt.
Er bestaan zelfs 2- en 3 zijdige dobbelstenen:
 d3 |
 d100 |
 d4 d6 d8 d10 (2x) d12 d20 |
 Dobbelstenen |
Een manier om snel het type dobbelsteen te benoemen is dn (of Dn), waarbij 'd' staat voor 'dobbelsteen' (of in het Engels: 'dice') en nn voor het aantal zijdes van de dobbelsteen. Zo wordt een normale, gangbare "zeszijdige dobbelsteen" afgekort tot d6, een "achtzijdige dobbelsteen" tot d8, enzovoorts.
Bij de traditionele zeszijdige dobbelsteen zitten de zijden die samen het getal 7 maken, tegenover elkaar, dus de 1 tegenover de 6, de 2 tegenover de 5, de 3 tegenover de 4. Leg je de dobbelsteen neer met de 1 boven en de 2 naar je toe, dan zit de 3 rechts en de 4 links. Ook bij de meeste dobbelstenen met meer zijden is het vaak zo dat de tegenoverliggende getallen een waarde hebben van het aantal zijden + 1.
Indien er geen d2 voorhanden is, kun je ook een d6 gebruiken en hanteren 1 t/m 3 is 1 en 4 t/m 6 is 2, maar eenvoudiger is het om een muntstuk te nemen en kop of munt te doen.
Als d3 kan men ook een d6 gebruiken, de getallen 1 en 2 kunnen als 1 gezien worden, de getallen 3 en 4 als 2 en de getallen 5 en 6 als 3. Tegenwoordig worden de zijden van een d6 ook wel bedrukt met 2 maal een 1, 2 maal een 2 en 2 maal een 3 om zo een d3 te simuleren.
Wenst u een d5 te simuleren met een d6, dan is er eigenlijk maar een mogelijkheid: wordt er een 6 gegooid, dan is die worp ongeldig en moet er nog eens gegooid worden.
Bij veel spelletjes wordt er met twee dobbelstenen gegooid. Niet iedere worp is dan even waarschijnlijk. De waarschijnlijkste worp is 7, want dat kan op zes manieren (1+6, 2+5, 3+4, 4+3, 5+2, 6+1). Het is onmogelijk een 1 te gooien met twee dobbelstenen.
Een dobbelsteen is meestal gemaakt uit hard materiaal, tegenwoordig van plastic maar vroeger vaak van bot of steen. Een standaard dobbelsteen is ongeveer 1 tot 2 cm groot; de meestgebruikte maten hebben een ribbe van 10 mm of 16 mm. Daarnaast bestaan er nog allerlei mini dobbelsteentjes, voor reisspelletjes en diverse formaten en vormen 'fun' dobbelstenen.
[bewerk] Andere soorten dobbelstenen
[bewerk] Scoredobbelstenen
Een uitzondering op het gebruik dat tegenoverliggende getallen een waarde hebben van het aantal zijdes + 1, zijn de zgn 'scoredobbelstenen', waarbij de opeenvolgende waarden naast elkaar liggen, zodat snel de volgende waarde gevonden kan worden.
[bewerk] Artillery Dice
Binnen Warhammer wordt er voor artillerie ook gebruikgemaakt van twee afwijkende dobbelstenen, één met de waarden: 2, 4, 6, 8, 10, MISFIRE, en één met aan twee (tegenoverliggende) zijden het woord 'Hit' en op alle andere zijden een pijltje. Dit zijn, in tegenstelling tot andere dobbelstenen, dobbelstenen die aan de regels van het spel Warhammer gebonden zijn.
[bewerk] Gebruik van dobbelstenen
Een dobbelsteen wordt meestal gebruikt om een (gecontroleerd) toevalselement te introduceren in spellen, met name dobbelspelen, gezelschapsspellen en rollenspellen. Met een valse (onzuivere) dobbelsteen worden gokspelen soms gemanipuleerd.
Dobbelstenen worden aldus op twee manieren gebruikt
[bewerk] Spellen
In veel bordspellen worden een of meer dobbelstenen gebruikt (meestal zeszijdige). Er bestaan veel spelletjes die alleen met (zeszijdige) dobbelstenen worden gespeeld, onder andere veel kroegspelletjes,
[bewerk] Trivia
Een beroemde uitspraak van Albert Einstein is Gott würfelt nicht (God dobbelt niet). De dobbelsteen staat hier voor een gedachte die geformuleerd werd in de kwantummechanica, namelijk dat sommige elementaire fysische processen fundamenteel onvoorspelbaar zijn, en dus nooit (ook niet met ideale meetapparatuur) tot een deterministische oorzaak-gevolg relatie te herleiden zijn.
