Diamanten halssnoer-affaire
De diamanten halssnoer-affaire is een schandaal dat speelde in de jaren 80 van de 18e eeuw aan het Franse hof. Historisch is de gebeurtenis van belang, omdat het één van de (indirecte) aanleidingen was van de Franse Revolutie.
De Parijse juweliers Böhmer en Bassenge hadden jarenlang diamanten verzameld voor een collier dat zij hoopten te verkopen aan de maîtresse van koning Lodewijk XV, Madame du Barry. Na zijn dood in 1774 boden zij het aan Lodewijk XVI aan als geschenk voor zijn vrouw Marie-Antoinette. Vanwege de hoge prijs (1,6 miljoen livres) weigerde Marie-Antoinette echter en zou daarbij gezegd hebben dat het geld beter besteed kon worden aan het uitrusten van een marineschip. Hierna probeerden de juweliers het collier te verkopen in het buitenland, wat ook niet lukte. Na de geboorte van de dauphin Lodewijk Jozef Frans Xavier in 1781 boden zij het wederom aan Marie-Antoinette aan en opnieuw weigerde zij.
Lodewijk kardinaal de Rohan, bisschop van Straatsburg en voormalig ambassadeur in Wenen, probeerde in die tijd in de gunst te komen van de koningin, om zich zo op te werken als eerste minister. Zij moest niets van hem hebben, omdat hij zich tijdens zijn ambassadeurschap negatief zou hebben uitgelaten tegenover keizerin Maria Theresia, de moeder van de vorstin. Het ongenoegen van de koningin en de ambities van de kardinaal werden ontdekt door de avonturierster gravin Jeanne de La Motte (eig. Jeanne de Saint-Remy de Valois). Zij was een afstammeling van een onwettig kind van koning Hendrik II. In 1784 liet zij zich in contact brengen met Rohan en vertelde hem dat zij de koningin had ontmoet en een gunstelinge van haar was.
Hierop besloot de kardinaal haar te gebruiken. De La Motte bood aan een goed woordje te doen bij de vorstin in ruil voor geld. Dit was het begin van een briefwisseling tussen Rohan en de koningin; de brieven werden altijd ondertekend met “Marie Antoinette”, wat Rohan niet wist was dat de echte koningin haar brieven signeerde met “Marie Antoinette de France”. De toon van de brieven werd steeds vriendelijker en de kardinaal vroeg de gravin of zij een ontmoeting kon regelen met de koningin. Een ontmoeting vond plaats in augustus 1784. De La Motte had een vrouw gevonden die op de koningin leek en ze zei dat ze alle geschillen uit het verleden zou vergeten.
Met geld, dat gravin de La Motte van de kardinaal had gekregen, kon zij zich in de hogere regionen van Parijs begeven en ze overtuigde ook velen dat zij inderdaad een gunstelinge van de koningin was. Dit kwam ook de juweliers Böhmer en Bessange ter ore. Zij vroegen haar te proberen de koningin het te verkopen, waarmee ze instemde. Op 21 januari 1785 maakte de gravin bekend dat de koningin inderdaad het collier wilde kopen, maar dit discreet door een tussenpersoon wilde doen. Hierop begon Rohan onderhandelingen met de juweliers en wist hen te overtuigen – de volmacht van de 'koningin' hebbende – dat het bedrag in termijnen betaald zou worden, onder de voorwaarde het halssnoer vóór de eerste termijn overhandigd te krijgen. Hij ging ermee naar het huis van de gravin, waar een 'gezant van de koningin' klaar stond om het sieraard in ontvangst te nemen en aan de koningin te overhandigen. In werkelijkheid was dit echter de echtgenoot van de gravin, graaf de La Motte. Hij verdween met het sieraad en snel daarna begon hij met de verkoop van de stenen, in Parijs en Londen.
Toen de eerste betalingstermijn verstreek en Rohan niet kon betalen, wendde Böhmer zich tot Marie-Antoinette. Zij antwoordde dat zij het collier niet had en het ook nooit besteld had. Daarop werd haar het hele verhaal verteld. In augustus 1785 werden zowel de kardinaal als de gravin vlak na elkaar gearresteerd, beiden hadden hun correspondentie nog kunnen vernietigen. In het daaropvolgende proces, door het parlement van Parijs op 31 mei 1786, werd de kardinaal vrijgesproken (maar werd verbannen naar zijn abdij van Chaise-Dieu), en werd de gravin de La Motte tot zweepslagen, brandmerken en levenslange gevangenisstraf veroordeeld.
Algemeen wordt aangenomen dat Marie-Antoinette in dit verhaal nauwelijks blaam treft en dat Rohan een onschuldige marionet van de La Mottes was. Marie-Antoinette was echter al zeer ongeliefd en door het sensationele proces werd algemeen aangenomen dat ze De La Mottes had gebruikt om wraak te nemen op de kardinaal. Het bracht de monarchie ernstige schade toe en was een zoveelste incident dat uiteindelijk leidde tot de Franse Revolutie.
