Derde Weg
Derde Weg is een term die in de Nederlandse en internationale politieke geschiedenis meermalen gebruikt is, met verschillende betekenissen. In elk geval ging het om een stroming die een alternatief bood voor twee andere stromingen.
Inhoud |
[bewerk] Mussolini
Het eerste bekende gebruik van de term stamt uit 1920, toen Benito Mussolini zijn fascisme propageerde als derde weg, als alternatief naast socialisme en kapitalisme.
[bewerk] De PSP
In de jaren '50 en '60 werd Derde Weg gebruikt ter aanduiding van de koers van de PSP, die het midden heette te zijn tussen de sociaaldemocratie van de PvdA en het communisme van de CPN.
[bewerk] De jaren '90
Sinds de jaren '90 wordt de term Derde Weg gebruikt ter aanduiding van de binnen de sociaaldemocratie heersende ideologie waarbij (neo-)liberale ideeën worden gebruikt om socialistische doelstellingen te bereiken.
[bewerk] Kenmerken
Een belangrijk kenmerk van deze ideologie is een positieve waardering van het marktmechanisme. Ook wordt de nadruk gelegd op persoonlijke verantwoordelijkheid. Volgens deze ideologie dient de overheid zo min mogelijk actief in te grijpen in de maatschappij. Wetgeving en regulering dienen er echter wel op gericht te zijn om in de maatschappij zo veel mogelijk sociale ontwikkelingen te stimuleren. Een goed voorbeeld hiervan is het gebruik van fiscale middelen om bedrijven te belonen die gehandicapten in dienst nemen. Er is bij deze ideologie dus geen sprake van overheidsdwang, maar van overheidsstimulering.
De kern van de Derde Weg laat zich vangen in de Engelse slogan "CORA."
- Community, gemeenschapsdenken
- Opportunity, kansen voor iedereen om zich te kunnen ontplooien
- Responsibility, verantwoordelijkheid, een traditioneel liberaal speerpunt
- Accountability, rekenschap die burgers en overheid aan elkaar moeten afleggen (beleid, belastingen, om er maar twee te noemen).
De eerste twee van deze punten zijn van oudsher vooral sociaal-democratische speerpunten, de laatste twee vooral liberale.
Burgers worden in de visie van de Derde Weg geacht eerst zelf hun problemen te proberen op te lossen, alvorens de overheid aan te spreken.
[bewerk] Regeringen
Verschillende sociaal-democratische en "paarse" coalities hebben hun beleid gebaseerd op Derde Weg-ideeën, waaronder de paarse kabinetten van Wim Kok in Nederland.
Vanaf medio jaren '90 heeft ook de Amerikaanse president Clinton zijn beleid grotendeels op deze ideeën gebaseerd. Hoewel hij hierdoor veel weerstand kreeg van zijn eigen Democratische achterban, wist hij zich hiermee wel van een tweede ambtstermijn te verzekeren. Ook de Engelse premier Blair heeft deze ideologie op instigatie op zijn adviseur Anthony Giddens als uitgangspunt genomen van zijn beleid, evenals de Duitse bondskanselier Gerhard Schröder.
De ideologie van de 'Derde Weg' heeft gezorgd voor een verschuiving van de sociaaldemocratie naar het politieke midden. Hierdoor kon ze in veel landen weer aan de macht komen, maar dit leidde (in combinatie met de teloorgang van de traditionele communistische partijen) ook tot ruimte 'op links', die in Nederland heeft mede geleid tot de opkomst van bijvoorbeeld de SP. Eenzelfde verschijnsel deed in zich in Duitsland voor met de opkomst van de Linkspartei (voorheen PDS) en Die Wahlalternative. Desondanks verklaarde eurocommissaris Peter Mandelson in 2002 dat de Derde Weg nog lang niet dood is, dat er geen serieus links alternatief voor zou zijn, en dat 'we nu allemaal thatcherianen zijn'—wat door de Labourregering onmiddelijk werd weersproken.[1]
[bewerk] Literatuur
- The Third Way: The Renewal of Social Democracy, door Anthony Giddens (1998)
- ↑ Mandelson: we are all Thatcherites now. Guardian Unlimited, 10 juni 2002. URL bezocht op 17 december 2006.
