Dam (Amsterdam)
Coördinaten:
52°22'N, 4°53'O
De Dam is een plein in het centrum van Amsterdam, de hoofdstad van Nederland. Het plein is een van de belangrijkste bezienswaardigheden van de stad.
[bewerk] Ligging en omschrijving
De Dam is gelegen in het centrum van Amsterdam en ligt ongeveer 750 meter ten zuiden van het Centraal Station. Het plein is rechthoekig van vorm en is van noord naar zuid ongeveer 100 meter lang en van west naar oost ongeveer 200 meter breed. De Dam verbindt de straten Damrak en Rokin, die van het Centraal Station naar het Muntplein lopen. Op de Dam komen ook bekende straten uit als Nieuwendijk, Kalverstraat en Damstraat.
Aan het plein staan enkele markante gebouwen. Aan de westzijde het imposante Paleis op de Dam, dat aanvankelijk als stadhuis diende (in gebruik genomen in 1655), maar sinds 1808 paleis is. Verder bevinden de Nieuwe Kerk en het wassenbeeldenmuseum Madame Tussauds zich aan de Dam. Aan de oostelijke kant van het plein bevindt zich het Nationaal Monument, dat in 1956 werd opgericht ter nagedachtenis van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Eveneens aan de oostzijde van het plein bevindt zich Hotel Krasnapolsky. Aan de noordoostzijde staat de Amsterdamse vestiging van De Bijenkorf. De gebouwen maken de Dam tot een toeristische trekpleister. 's Zomers is de Dam ook bij duiven erg in trek.
[bewerk] Geschiedenis
De Dam ontleent zijn naam aan de eigenlijke functie die het plein in het begin had: het was namelijk een dam in de Amstel, die tussen 1204 en 1275 werd gebouwd. De meest waarschijnlijke datum ligt tussen 1265 en 1275. De Dam vormde de eerste verbinding tussen de nederzettingen aan weerszijden van de rivier. Er zat een sluis in de dam, waarmee schepen geschut konden worden en waarmee ook gespuid kon worden. Door af en toe het water met grote kracht richting IJ te laten stromen, werd de haven uitgeschuurd.
De bovenkant van de dam werd geleidelijk breder, en de schutfunctie verdween. De dam werd groot genoeg voor een plein, dat de kern van de stad werd en waaromheen de stad zich verder ontwikkelde. Oorspronkelijk waren het twee pleinen. De eigenlijke dam heette Middeldam, het westelijke deel werd tot in de 16e eeuw Plaetse genoemd. Een gedeelte van de Dam aan de zijde van De Bijenkorf heeft de naam Vissersdam gedragen, omdat hier vis werd verhandeld. Het deel aan het Rokin heette Vijgendam. Beide namen zijn in 1957 vervallen. In 1795 is de naam tijdelijk veranderd in Revolutieplein en ten tijde van Napoleon in Napoleonplein.
Als marktplein had de Dam een waag, die in 1808 echter werd afgebroken op last van Lodewijk Napoleon, die toen zijn intrek nam in het Paleis op de Dam en zijn uitzicht belemmerd zag. Schepen konden aanmeren bij de Dam om goederen te laden en te lossen, totdat het huidige Damrak werd gedempt ten zuiden van de Oudebrugsteeg. Op het meest zuidelijke deel verrees in 1837 de Beurs van Zocher. Na de bouw van de Beurs van Berlage in 1903, werd de beurs van Zocher gesloopt. Hier staat sinds 1914 de Bijenkorf. In de tussenliggende periode was de Dam als plein dus feitelijk uitgebreid naar het Noorden en stond de Beurs van Berlage vol in het zicht.
Van 1856 tot 1914 stond op de Dam voor het Paleis het beeld De Eendracht, ook wel bekend als Naatje van de Dam.
De tramlijnen 4, 9, 14, 16, 24 en 25 passeren de Dam en hebben er een halte. In de tijd van de paardentram (eind 19e eeuw) was de Dam het belangrijkste tramknooppunt van Amsterdam. Na 1900 verschoof deze functie naar het Stationsplein.
In de 19e en 20e eeuw ontwikkelde de Dam zich van Amsterdams handelsplein naar een 'nationaal' plein, dat bij vrijwel iedere Nederlander bekend is. De Dam is in de laatste twee eeuwen vaak locatie geweest van demonstraties en evenementen van allerlei aard. Ook wanneer er geen manifestaties plaatsvinden is de Dam een ontmoetingsplaats voor veel mensen. Jaarlijks op 4 mei vindt op de Dam de Nationale Dodenherdenking plaats, waarvoor in 1956 het Nationaal Monument, de laatste toevoeging aan het plein, werd opgericht.
