Cornelis Drebbel
Cornelis Jacobsz. Drebbel (Alkmaar, 1572 - Londen, 7 november 1633) was een Nederlands uitvinder.
Hij werd in 1572 geboren als zoon van een gegoede boerenfamilie. Hij kreeg geen universitaire opleiding, maar kwam als jongeman in de leer bij de beroemde graveur Hendrick Goltzius in Haarlem. Goltzius hield zich met alchemie bezig en was ongetwijfeld degene die Drebbel hiermee in aanraking bracht. Drebbel trouwde Sophia Jansdochter, één van Goltzius' jongere zusters in 1595.
Einde 1604 vertrok hij met zijn gezin naar Engeland en werd op Eltham Palace ingekwartierd. Daar demonstreerde hij zijn perpetuum mobile en klavecimbels, die op zonne-energie speelden. Dat jaar werd hij door James I aan het hof ontvangen. Zijn machines maakten daar grote indruk. Ze ontleenden hun werking aan wisselingen in temperatuur en luchtdruk en waren dus (uiteraard) geen perpetua mobilia.
Drebbel kwam in dienst van Henry, prins van Wales, als één van diens kunstenmakers, vooral belast met het verzorgen van vuurwerk en - effecten bij feesten. Vele malen moet Drebbel het Kanaal hebben overgestoken. Bij de begrafenis van de koning liep Drebbel in de stoet bij de andere handwerkslieden in koninklijke dienst. In 1610 bezocht Drebbel Praag en het hof van Keizer Rudolf II. Na een demonstratie van de opmerkelijke machine kreeg hij de titel van Opper Alchemist. Hij bleef tien jaar in Praag en gaf les aan Aartshertog Ferdinand van Bohemen die later Keizer zou worden. Aan het begin van de Dertigjarige oorlog namen de troepen van Frederik V van de Palts Drebbel gevangen en namen hem zijn - inmiddels aanzienlijke - vermogen af. Pas na interventie van de Engelse kroonprins Henry werd Drebbel vrijgelaten om in 1613 naar Londen terug te keren. Een brief die Drebbel rond deze tijd schreef waarin hij zijn vindingen opsomt, werd door Isaac Beeckman in diens journael gekopieerd en is een belangrijke bron. Drebbel heeft nooit gepubliceerd.
[bewerk] Uitvinder
Zijn bekendste uitvinding is de onderzeeër. Hij werkte enige tijd in Londen voor de Royal Navy en bouwde daar een aantal van deze vaartuigen, ieder volgend model wat groter dan de voorganger. In 1620 voeren daarin 16 man een uur of drie onder het water van de Theems. Er was een stelsel van snorkelbuizen voor de luchttoevoer, maar Drebbel had ook een (al)chemische oplossing voor het ademprobleem bedacht. Een van zijn andere uitvindingen was namelijk de ontleding van salpeter (een nitraat, meestal van kalium) bij verhitting. Daarbij komt een gas vrij dat Drebbel gewoon 'lucht' noemde, maar waar twee eeuwen later een andere naam aan gegeven zou worden: zuurstof.
Drebbel was een veelzijdig man, hij hield zich bijvoorbeeld ook met de schilderkunst bezig, hoewel hij daar minder succesvol in was. Een van zijn andere uitvindingen zou in de handen van Jan Swammerdam en Antoni van Leeuwenhoek uitgroeien tot een belangrijk wetenschappelijk instrument: de microscoop.
Verder hield hij zich bezig met de praktische kant van de alchemie, het destilleren, sublimeren en kristalliseren en hoewel hij eigenlijk geen wetenschapsman was droeg hij daarmee opnieuw bij aan de ontwikkeling van een wetenschap, de scheikunde. Min of meer bij toeval ontdekte hij ook een nieuwe kleurstof en een methode om met salpeter en zwavel zwavelzuur te maken.
[bewerk] Verf
Bij het maken van een gekleurde vloeistof voor een thermometer viel een flesje koningswater over een tinnen vensterbank in de vloeistof, en - zo gaat het verhaal - ontdekte Drebbel dat hiermee de kleur van karmijn véél helderder en kleurecht werd. Hoewel de uitvinder nooit rijk is geworden van zijn uitvindingen, wisten zijn twee dochters Anna en Catharina en de schoonzoons Abraham en Johannes Sibertus Kuffler met deze vinding een succesvolle ververij op te zetten. Het recept van het Rood van de Kufflers werd zorgvuldig geheimgehouden en de felle rode kleur veroverde europa.
[bewerk] Bronnen
- Het journaal van Isaac Beeckman
- A Perfect Red, Amy Butler Greenfield, Harper Collins, 2005, ISBN 0060522755
