Bloedige Zondag (1972)

Bloedige Zondag, ook wel bekend onder de Engelse naam Bloody Sunday was een schietpartij in Derry, Noord-Ierland op 30 januari 1972. Hierbij werden 13 ongewapende jongens en mannen neergeschoten door Britse paratroopers na een vreedzame demonstratie voor de mensenrechten in het stadsdeel Bogside in het Noord-Ierse Derry. De demonstratie was georganiseerd door de protestantse Ivan Cooper om te protesteren tegen de opsluiting van, voornamelijk katholieke, Ieren in Noord-Ierland.

Bloody Sunday wordt vaak aangeduid als het escalatiepunt van de dertigjarige burgeroorlog (the troubles) die in Noord Ierland plaatsvond. Hoewel de start van de oorlog van de IRA tegen de Britse overheersing drie jaar voor Bloody Sunday was begonnen, was de IRA nog een veel kleinere en zwakkere organistatie. Graffiti in Belfast (Noord-Ierland) liet onterecht altijd blijken dat IRA 'I Ran Away' (Ik ben weggerend) betekende.

Herinneringen aan Bloody Sunday overschaduwen nog altijd de meest recente conflicten in de geschiedenis van onderlinge schermutselingen tussen de Ieren en de Britten, waarschijnlijk omdat de slachting van de onschuldigen op die zondag in januari werd uitgevoerd door Britse soldaten, en niet door paramilitairen.

Wat er die dag precies is gebeurd is nog steeds onderwerp van onderzoek door een commissie. Vaststaat echter dat op die bewuste zondag in 1972 dertien ongewapende burgers werden doodgeschoten door Britse militairen.

Het Widgery tribunaal, dat voor deze zaak ingesteld werd, heeft de de militairen "niet schuldig" geacht aan het vermoorden van de dertien burgers, er is in deze zaak nooit een veroordeling uitgesproken.

[bewerk] De overledenen

• John Duddy, 17, werd neergeschoten op het parkeerterrein van de Rossville flats. Vier getuigen hebben verklaard dat Duddy ongewapend was terwijl hij van de paratroopers wegrende. Drie getuigen zagen een soldaat mikken op de tiener terwijl hij rende voor zijn leven.

• Patrick Doherty, 31, werd doodgeschoten van achteren terwijl hij kruipend een schuilplaats probeerde te vinden in de buurt van de Rossville flats. Doherty werd gefotografeerd door de Franse journalist Gilles Peress een paar seconden voordat hij stierf.

• Bernard McGuigan, 41, werd doodgeschoten in zijn achterhoofd terwijl hij Patrick Doherty probeerde te helpen. Hij had met een witte zakdoek naar de Britse soldaten gezwaaid om te laten zien dat hij vreedzame bedoelingen had.

• Hugh Gilmour, 17, werd doodgeschoten van achteren terwijl hij wegrende van de paratroopers op Rossville Street. Een foto die een paar seconden was genomen nadat hij was neergeschoten liet zien dat hij ongewapend was.

• Kevin McElhinney, 17, werd doodgeschoten van achteren terwijl hij kruipend een schuiplaats probeerde te vinden bij de hoofdingang van de Rossville Flats. Twee getuigen verklaarden dat McElhinney ongewapend was.

• Michael Kelly, 17, werd doodgeschoten in het onderste gedeelte van zijn torso terwijl hij vlakbij de puin barricade voor de Rossville Flats stond.

• John Young, 17, werd doodgeschoten in zijn hoofd terwijl hij stond bij de puin barricade bij de Rossville Flats. Twee getuigen verklaarden dat Young ongewapend was.

• William Nash, 19, werd doodgeschoten in zijn borst bij de barricade. Getuigen verklaarden dat Nash ongewapend was. Nash werd neergeschoten toen hij op weg was om een gewonde te helpen .

• Michael McDaid, 20, werd in zijn gezicht doodgeschoten terwijl hij wegliep van de paratroopers. Het traject van de kogel toonde dat hij gedood werd door soldaten die op de stadsmuren van Derry stonden.

• James Wray, 22, Wray lag al gewond op de grond toen hij door een Britse soldaat van dichtbij werd doodgeschoten. Getuigen verklaarden dat hij zijn benen niet kon bewegen toen hij werd doodgeschoten.

• Gerald Donaghy, 17, werd doodgeschoten in zijn buik terwijl hij rende voor zijn leven tussen Glenfada Park and Abbey Park. Donaghy werd gebracht naar een huis in de buurt door andere mensen, waar hij geëxamineerd werd door een arts. Zijn broekzakken zijn doorzocht om hem te kunnen identificeren. Een later door de politie gemaakte foto van Donaghy's lijk liet zien dat er spijker bommen in zijn kledingszakken zaten. Niemand die zijn kledingszakken heeft doorzocht in het huis hebben bommen gevonden. Ook de Britse medische soldaat die zijn dood verklaarde vlak na het incident, had geen bommen of explosieven gezien.

• Gerald McKinney, 35, doodgeschoten vlak na Gerald Donaghy. Getuigen verklaarden dat McKinney vlak achter Donaghy aan het rennen was. Hij stopte toen hij Donaghy naar de grond zag vallen en schreeuwde "Don't shoot!" Hij werd toen in zijn borst doodgeschoten.

• William McKinney, 26, van achteren doodgeschoten toen hij een poging deed Gerald McKinney te helpen (geen familie). Hij had zijn schuilplaats verlaten om hem te helpen.

• John Johnson, 59, vijftien minuten voordat de schietpartij begon werd Johnson neergeschoten. Johnson stierf 4 maanden na Bloody Sunday.

[bewerk] Bloody Sunday in film en muziek

De Ierse popgroep U2 had een hit in 1983 met het lied Sunday Bloody Sunday dat over deze gebeurtenis verhaalde. Elf jaar eerder hadden John Lennon en Yoko Ono ook een nummer onder dezelfde titel op het album Some Time In New York City, dit nummer vertelde ook over de gebeurtenissen en uitte veel kritiek op de Engelsen. Op het album stonden ook nog andere protestliederen, waaronder The Luck Of The Irish die ook over het lot van de Ieren ging.

In 2002 verscheen de film Bloody Sunday van Paul Greengrass die de gebeurtenissen beschrijft.