Basklarinet

De basklarinet is een lage (bas) variant van de klarinet die zijn definitieve vorm kreeg door Adolphe Sax.

[bewerk] Geschiedenis

De klarinettist Anton Stadler, die veel met Mozart optrok, had klarinetten laten maken, de zogenaamde bassetklarinet, die 4 halve tonen lager konden spelen dan een gewone klarinet. Dat idee kwam van de bassethoorn, die dezelfde eigenschap bezit. Mozart gebruikte de bassetklarinet in zijn beroemde klarinetconcerto, maar ook in het klarinetkwintet en in de opera "cosi fan tutte". Na Mozart verdween de interesse voor dit type klarinet, al heeft Süssmayr, die het requiem van Mozart afwerkte, nog een eerste deel van een bassetklarinetconcerto geschreven. (Dit deel kan je tegenwoordig ook op CD beluisteren). Stadler noemde zijn klarinet basklarinet. De term bassetklarinet is van recente datum, om verwarring met de huidige basklarinet te vermijden.

Adolphe Sax bedacht een nieuw kleppensysteem met 24 kleppen. Er bestond blijkbaar al zoiets als een 'basklarinet', maar dat stelde niet veel voor. Het was waarschijnlijk een poging tot het verbeteren van de Contrabassethoorn. In 1834 ging Sax Junior met zijn 24-kleppensysteem aan de haal op deze ‘basklarinet’. Hij verbeterde deze basklarinet doordat hij de ergonomische ligging van de kleppen verbeterde. Doorgaans is een algemene basklarinet in Bes, net als de gewone Bes-klarinet.

De saxofoon die Adolphe Sax ontwikkelde werd pas voltooid in 1841. Aangezien hij de basklarinet zo had verbeterd dat deze zo goed als af was in 1834 wil dat dus zeggen dat de basklarinet er al eerder was dan de saxofoon.

De eerste vermelding van een basklarinet duikt op in een Parijse krant van 11 mei 1772. Daarin wordt verteld dat Gilles Lot een instrument gebouwd heeft dat hij "basse tube" noemt. Uit de verdere beschrijving van dit instrument blijkt dat het om een basklarinet gaat. Dus misschien moeten we Gilles Lot beschouwen als de uitvinder van de basklarinet, maar zeker is het niet. Waarschijnlijk heeft Gilles Lot een soort van verbetering gemaakt van de bassethoorn die twee jaar eerder was uitgevonden en noemde hij het een basklarinet.

Niettegenstaande dat wordt Adolphe Sax algemeen beschouwd als dé ontwerper van de basklarinet.

[bewerk] Bereik van de basklarinet

Een moderne basklarinet heeft een groter bereik dan een klarinet: in de laagte is de lage Es gewoonlijk de laagste toon, een enkel intrument gaat tot laag D, maar de meeste topmodellen gaan tot de lage C. De lage C maakt het mogelijk partijen voor de fagot te blazen, waarbij de basklarinet meer dynamische mogelijkheden heeft.

In de hoogte hangt het van de kunde van de speler af waar het bereik ophoudt. Vier octaven is een heel gewone omvang, maar de beste spelers komen tot vijf octaven, waarmee de basklarinet het blaasinstrument met het grootste bereik is.

[bewerk] De basklarinet in orkesten en ensembles

De basklarinet hoort tot de standaardbezetting van een modern harmonieorkest. In muziek voor symfonieorkesten komt maar af en toe een basklarinetpartij voor. Deze partij wordt dan meestal ingevuld door één van de besklarinettisten. In klarinettenkoren zitten altijd één of meer basklarinettisten.