Antigone (Sophocles)
| Werken van Sophokles | ||||||
| Tragedies | ||||||
| Uit de Thebaanse cyclus: | ||||||
| Koning Oidipous (427 v. Chr.) | ||||||
| Oidipous te Kolonos (407 v. Chr.) | ||||||
| Epigonoi (minuscuul fragment bewaard) | ||||||
| Antigone (442 v. Chr.) | ||||||
| Uit de verhalencyclus rond Herakles: | ||||||
| Vrouwen van Trachis (413 v. Chr.) | ||||||
| Uit de Trojaanse cyclus: | ||||||
| Aias (445 v. Chr.) | ||||||
| Philoktetes (410 v. Chr.) | ||||||
| Elektra (410 v. Chr.) | ||||||
| Saterspel | ||||||
| Ichneutai | ||||||
| wijzig deze tabel | ||||||
Antigone van Sophocles is een klassiek toneelstuk van de dichter Sophocles over Antigone uit de Griekse mythologie. Het motto van het stuk:om gelukkig te worden moet je verstandig handelen (maar wat is verstandig handelen....) en de goden niet tarten (maar wat is de goden tarten....). Het centrale thema van het stuk: Het individuele geweten versus de staatswetten; de morele of goddelijke wetten versus de menselijke wetten.
Inhoud |
[bewerk] Proloog
(vss. 1-99: Antigone & Ismene)
Antigone en Ismene komen uit het paleis naar buiten en beginnen te praten. Antigone vertelt Ismene dat Creon besloten heeft het lijk van Eteocles plechtig te begraven, maar dat het lijk van Polynices, die als landverrader wordt beschouwd, onbegraven moet blijven als prooi voor de roofvogels. Het is niemand toegestaan om hem te treuren en degene die deze regels toch overtreedt, zal worden gestenigd. Antigone wil Polynices toch begraven, omdat ze dat als haar plicht beschouwt, en vraagt Ismene om haar te helpen. Ismene schrikt, weigert en probeert Antigone van haar besluit af te brengen. Dat lukt haar echter niet. Antigone en Ismene gaan van het toneel.
[bewerk] Parodos
(vss. 100-161: koor) Het koor komt de orchestra binnen. Het bezingt de strijd tussen Eteocles en Polynices en bedankt de zon, Ares en deze heeft net een besluit genomen.
[bewerk] Eerste epeisodion
(vss. 162-331: Creon, koor & wachtpost)
Creon komt, vergezeld door twee dienaren, het paleis uit. Hij prijst het koor om zijn trouw aan zijn voorgangers en vraagt het om hem nu ook trouw te zijn. Omdat hij van die trouw uit gaat, vertelt Creon het koor dat hij besloten heeft het lijk van Eteocles wel en het lijk van Polynices niet te begraven. Polynices is namelijk een landverrader en bij diens lijk staan wachtposten opgesteld. Van het koor verlangt Creon dat het erop toeziet dat zijn wil geschiedt. Dit sluit aan bij zijn principes: volgens hem kan een heerser alleen goed zijn wanneer hij besluiten durft te nemen en een vriend of familielid durft te doden omwille van het vaderland. Op dat moment komt de wachter op, die een onheilspellend bericht met zich meebrengt. Iemand heeft het namelijk gewaagd het lijk van Polynices te begraven, maar niemand van de wachters heeft iets gemerkt. Creon gelooft niet dat de wachters er niets mee te maken hebben en dreigt hen allen te vermoorden als de echte dader niet gevonden wordt.
[bewerk] Eerste stasimon
(vss. 332-383: koor)
Het koor zingt over een vreemd wezen: de mens. De mens is vindingrijk en weet veel, maar moet ervoor zorgen dat hij zijn kennis op de goede manier gebruikt. Wanneer hij dat niet doet, richt hij zichzelf (en zijn stad) te gronde, door de wil van de goden. Naast de prestaties van de mens als 'geweldig wezen', heeft hij dus te kampen met 2 gebreken. Enerzijds dat hij niet kan ontsnappen aan de Hades (Ook al is de mens op het vlak van genezing steeds grensverleggend, toch blijft hij sterfelijk). Anderzijds dat zijn goede prestaties hybris (overmoed) tot gevolg kunnen hebben.
[bewerk] Tweede epeisodion
(vss. 384-581: wachtpost, Antigone, Creon & koor)
De wachter komt op, Antigone als gevangene met zich meevoerend. Dan komt Creon vergezeld door twee dienaren het paleis uit en vraagt wat er aan de hand is. De wachter antwoordt dat hij de schuldige gevonden heeft: Antigone. Creon is erg verbaasd. Antigone wordt door de twee dienaren bij Creon gebracht en de wachter gaat weg. Creon vraagt Antigone waarom ze zijn besluit genegeerd heeft. Antigone antwoordt simpel dat het geen verbod van de goden was en dat ze trots is op wat ze gedaan heeft. Bovendien is ze niet bang om te sterven. Vervolgens laat Creon Ismene halen, die hij van medeplichtigheid verdenkt. Ismene wil haar zus helpen of anders met haar sterven, maar Antigone zegt dat Ismene er niets mee te maken heeft. Creon blijft stug bij zijn besluit om Antigone ter dood te brengen, ondanks dat ze zijn nicht is en de verloofde van zijn zoon Haemon.
[bewerk] Tweede stasimon
(vss. 582-630: koor)
Het koor zingt over de vroegere en huidige rampen die het Thebaanse koningshuis teisteren.
[bewerk] Derde epeisodion
(vss. 631-780: Creon, Haemon & koor)
Haemon komt het toneel op. Creon is bang dat zijn zoon zijn besluit om Antigone te doden zal afkeuren. Hij vindt namelijk dat een zoon altijd achter de besluiten van zijn vader hoort te staan. Bovendien vindt hij dat een heerser altijd en door iedereen gehoorzaamd moet worden. Haemon stelt zijn vader gerust. Hij beschouwt Creon als zijn voorbeeld en zal al zijn besluiten accepteren. Toch is hij het nu niet eens met zijn vader en hij wijst hem erop dat ook het volk Antigone betreurt. Creon wordt boos omdat hij zich niet de les wil laten voorschrijven door iemand die jonger is dan hijzelf of door de stad. Het draait uit op een ruzie en Creon wil Antigone meteen voor de ogen van zijn zoon ter dood brengen. Haemon rent daarop weg en het koor vraagt Creon wat hij nu met Antigone gaat doen. Creon antwoordt dat hij haar zal laten opsluiten in een soort grot met genoeg voedsel om van te leven. Zo kan hij niet beschuldigd worden van moord.
[bewerk] Derde stasimon
(vss. 781-805: koor)
Het koor bezingt de macht van Eros. Eros heeft namelijk de ruzie tussen Haemon en zijn vader op zijn geweten.
[bewerk] Vierde epeisodion
(vss. 806-943: Antigone, Creon & koor)
Antigone komt het paleis uit, begeleid door de twee dienaren van Creon. Antigone beklaagt zich en vergelijkt zichzelf met Niobe, die tot rots versteende als straf voor het beledigen van de moeder van Apollo en Artemis. Het koor vindt het juist een eer om hetzelfde lot te hebben ondergaan als een godin. Dan komt Creon uit het paleis naar buiten. Hij beveelt Antigone weg te brengen naar haar graf. Ondertussen gaat Antigone door met zichzelf beklagen. Ook legt ze Polynices uit waarom ze hem begraven heeft, namelijk omdat hij haar broer is en ze nooit meer een andere broer zou kunnen krijgen. Antigone wordt door de wachters van Creon weggebracht naar haar graf. Creon blijft op het toneel.
[bewerk] Vierde stasimon
(vss. 944-987: koor)
Het koor bezingt de mythe van Danaë en de gouden regen, de mythe van Dryas en de mythe van Phineus.
[bewerk] Vijfde epeisodion
(vss. 988-1114: Tiresias, Creon & koor)
De blinde ziener Tiresias komt het toneel op, geleid door een jongen. Hij vertelt dat de voortekenen van de brandoffers slecht zijn. Volgens hem zijn de goden boos omdat Polynices niet begraven en Antigone levend opgesloten is. Creon zal door de goden hiervoor gestraft worden. Creon wil dit niet geloven en denkt dat Tiresias het alleen zegt om er geld uit te slaan. Tiresias is beledigd door deze woorden en verlaat met de jongen het toneel. Toch missen de woorden van Tiresias hun werking niet: Creon is in de war en vraagt aan het koor wat hij moet doen. Het koor antwoordt dat hij Antigone moet bevrijden en voor Polynices een graf moet bouwen. Creon gehoorzaamt en verlaat met zijn dienaren het toneel.
[bewerk] Vijfde stasimon
(vss. 1115-1154: koor)
Het koor bezingt Bacchus, de god van de wijn.
[bewerk] Exodos
(vss. 1155-1352: boodschapper, koor, Eurydice & Creon)
De bode komt op. Hij beklaagt Creon. Het koor wil weten wat voor onheilspellend bericht hij komt brengen. De bode zegt dat Haemon dood is. Dan komt Eurydice, Creons vrouw, nieuwsgierig geworden naar buiten. De bode vertelt haar dat hij en Creon eerst het lijk van Polynices verbrand en begraven hebben en dat ze daarna naar de grot gingen waar Antigone was opgesloten. Daar aangekomen, hoorden ze het wanhopige geschreeuw van Haemon. Ze gingen kijken en zagen dat Antigone zichzelf opgehangen had. Op dat moment deed Haemon een poging om zijn vader te vermoorden en toen dat niet lukte, liet hij zichzelf in zijn eigen zwaard vallen. Stervende sloeg hij zijn armen om Antigone heen. Eurydice gaat zonder iets te zeggen het paleis binnen, gevolgd door de bode. Dan komt Creon op, gevolgd door twee dienaren, die het lijk van Haemon dragen. Creon beklaagt zijn zoon en verwijt zichzelf veel. Het koor geeft hem gelijk. De bode komt uit het paleis naar buiten om te zeggen dat Eurydice zelfmoord heeft gepleegd. Haar lijk wordt naar buiten gebracht. Creon blijft zichzelf verwijten maken en beklaagt het ongelukkige lot van hem en zijn familie. Uiteindelijk vraagt Creon zijn bedienden om hem naar binnen te nemen.
[bewerk] Epiloog
In de epiloog staat de moraal van dit verhaal: om gelukkig te worden moet je verstandig handelen en de goden niet tarten.
