Albert Schweitzer
Albert Schweitzer (Kaysersberg, 14 januari 1875 – Lambaréné (Gabon), 4 september 1965) was een Duits arts, theoloog, filosoof, musicus en medisch zendeling.
Albert Schweitzer werd in 1875 geboren in Kaysersberg, in de noordelijke, toen Duitse Elzas, het tegenwoordige Franse Haut-Rhin-departement. In 1953 ontving hij de Nobelprijs voor de Vrede. Hij is, behalve door zijn medisch werk in Afrika, vooral bekend geworden door zijn filosofie over cultuur en ethiek, en als musicus door zijn studies en interpretatie op orgel en piano van de muziek van Johann Sebastian Bach.
Inhoud |
[bewerk] Biografie
Albert Schweitzer was een ziekelijk kind, wat men de sterke, gezonde man van later niet zou aanzien. Hij was ook, en dat is nog vreemder, laat met lezen en schrijven, en hij leerde slecht. Daarom dwong hij zichzelf, toen hij opgroeide, om juist die onderwerpen te leren beheersen, die moeilijk voor hem waren, zoals Hebreeuws. Op muzikaal vlak was hij wel zeer begaafd. Toen hij 7 was, had hij reeds een psalm gecomponeerd. Een groot deel van zijn leven heeft Albert Schweitzer doorgebracht in Afrika. Na het beëindigen van zijn medische studies in 1913, vertrok hij met zijn echtgenote naar Lambaréné in Gabon om daar een ziekenhuis te bouwen, in de buurt van een sinds 1872 bestaande zendingspost van het Amerikaanse Presbyteriaanse Zendingsgenootschap. Daar heeft hij letterlijk duizenden mensen behandeld en geopereerd. Er was voorheen in die regio nog geen arts voorhanden en jarenlang was Schweitzer de enige in het hele ziekenhuis.
[bewerk] Eerste wereldoorlog
In 1914 brak de Eerste Wereldoorlog uit en omdat hij Duitser was op Frans territorium werd hij officieel krijgsgevangen verklaard. Na een aantal maanden huisarrest mocht hij, omdat de mensen nu van medische zorg verstoken waren, zijn werk in het ziekenhuis hervatten. In 1917 werden hij en zijn vrouw alsnog als krijgsgevangenen geïnterneerd in Frankrijk, aanvankelijk in een klooster in Garaison en later, in 1918, in St. Remy in de Provence, eveneens in een oud klooster. Schweitzer nam al zijn gedwongen rustperioden te baat om verder te werken aan onder andere zijn "Cultuur en Ethiek". Hij zag deze wereldoorlog als een teken van verval van de toenmalige beschaving, als een bewijs van zijn overtuiging dat een onverschillige, niet-denkende mensheid geregeerd wordt door strijd om kennis en macht ten koste van anderen, en daarmee steeds meer schuld op zich laadt. Hij trachtte als het ware begrippen als 'liefde', 'toewijding', 'medelijden', 'deelgenootschap'en 'solidariteit' weer op de agenda krijgen, om de mensheid te stimuleren tot leven op een hoger plan.
[bewerk] Na de oorlog
Na het einde van de oorlog, in 1918, kreeg hij een baan als medisch assistent in het Burgerziekenhuis in Straatsburg. Daarnaast hervatte Schweitzer zijn oude baan als hulpprediker in de St. Nicolaikerk. In 1923 voltooide hij het boek "Cultuur en Ethiek". Reeds in 1919 werd hij door Nathan Söderblom uitgenodigd om na Pasen in 1920 op de Universiteit van Uppsala te komen spreken over cultuur en ethiek. Hij had er groot succes mee en veel meer spreekbeurten in heel Europa volgden. Zijn spreekbeurten en ook orgelconcerten dienden overigens niet alleen voor het verbreiden van zijn gedachtegoed, maar ook om de nodige geldelijke middelen bijeen te brengen voor het werk in Lambaréné. Zijn eigen spaarpot had hij voor dat doel al ruimschoots aangesproken.
In 1924 keerden Schweitzer en zijn vrouw naar Lambaréné terug. Daar moest hij allereerst het intussen vervallen ziekenhuis weer opknappen, waarna hij zijn medische werk hervatte. Na enige tijd kreeg hij hulp van andere artsen en kon hij naar Europa gaan wanneer hij werd uitgenodigd voor spreekbeurten of orgelconcerten. Geleidelijk kreeg zijn werk overal grote bekenheid en ook erkenning. Behalve zijn filosofische denken sprak vooral zijn werk in Afrika wereldwijd tot de verbeelding.
[bewerk] Van 1939 tot z'n dood
Van 1939 tot 1948 werd hij door de oorlogssituatie in Europa gedwongen in Lambaréné te blijven. Vanaf 1948, drie jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog, kon hij weer vrij reizen, spreken en concerten geven, niet alleen in Europa, maar ook in de Verenigde Staten. Afgewisseld met zijn werk in Lambaréné is hij dit, voor zover zijn gezondheid het toeliet, blijven doen tot zijn dood in 1965. Hij kreeg in 1953 de Nobelprijs voor de Vrede en werd in 1954 opgenomen in de exclusieve Orde "Pour le Mérite". De laatste twee decennia van zijn leven uitte hij mede zijn bezorgdheid over de ontwikkeling van de wapenwedloop in de wereld en het gevaar van een atoomoorlog. Hij stierf op 4 september 1965 in Lambaréné, 90 jaar oud. In Deventer is in 1974 een bronzen standbeeld van Schweitzer onthuld van Pieter de Monchy.
[bewerk] Overzicht van zijn studies en loopbaan
- 1893 - Studeert filosofie en theologie aan de Universiteiten van Straatsburg, Berlijn en Parijs
- 1900 - Hulpprediker in de St. Nicolaikirche in Straatsburg
- 1901 - Hoofd van het Theologisch Seminarie in Straatsburg
- 1905-1913 - Studeert medicijnen en chirurgie
- 1913 - Zendingsarts in Lambaréné, Afrika
- 1917 - Internering in Frankrijk
- 1918 - Medisch assistent and assistent-pastor in Straatsburg (St. Nicolai Kirche)
- 1919 - Eerste grote voordracht over "Cultuur en Ethiek", aan de Universiteit van Uppsala in Zweden
- 1924 - Terugkeer als zendingsarts in Lambaréné; bezoekt Europa regelmatig voor spreekbeurten
- 1939-1948 Lambaréné
- 1949 - Bezoekt voor het eerst de Verenigde Staten
- 1948-1965 - Afwisselend te Lambaréné en Europa.
[bewerk] Segmenten
Schweitzer als denker en als mens kunnen eigenlijk niet worden opgesplitst in segmenten. Daarvoor waren zijn denken, overtuiging en handelen te veel één. Voor een goed overzicht echter is het toch handig zijn theologische, musicologische, filosofische en medische werk apart te beschrijven.
[bewerk] Schweitzer - de theoloog
Het boek Geschichte der Leben-Jesu-Forschung, dat hij als jong theoloog publiceerde, vestigde zijn reputatie als Nieuw Testamenticus. Het verscheen in 1906. In deze studie van eerdere levensbeschrijvingen van Jezus Christus interpreteerde hij het spreken en handelen van Jezus in het licht van diens eschatologische overtuiging. Hij schaarde zich daarmee grotendeels aan de zijde van Johannes Weiss en diens werk Die Predigt Jesu vom Reiche Gottes (1892). Schweitzer kwam in zijn boek tot de slotsom dat Jezus niet zozeer om zijn leer (hoewel hij de morele waarde van bijvoorbeeld de Bergrede hoog aansloeg) dan wel om zijn wilskracht het navolgen waard is, om een willen dat volgens Schweitzer vooral gericht is op de morele vernieuwing van de mensheid. Hij vergrootte zijn reputatie met een aantal andere nieuwtestamentische studies, zoals Die Mystik des Apostels Paulus (1930). Hieruit blijkt temeer zijn belangstelling voor de bijbelse Messiaanse verwachting, christelijke eschatologie, verlossing van het lijden en de vervulling van de belofte van het Koninkrijk van God. Overigens wordt zijn werk ook gekleurd door een enigszins pantheïstische inslag en door zijn belangstelling voor Oosterse filosofieën.
[bewerk] Schweitzer - de musicus
Albert Schweitzer was in zijn tijd een beroemd organist. Hij was bijzonder geïnteresseerd in de muziek van Johann Sebastian Bach en bestudeerde onder andere de religieuze elementen in diens muziek. Daaruit voortvloeiend ontwikkelde en publiceerde hij een eenvoudige, onopgesmukte stijl van uitvoeren, waarvan hij vond dat dat meer paste bij Bach en zijn tijd. Dit werkte hij uit in het boek Johann Sebastian Bach, dat hij in 1905 schreef op verzoek van de Parijse organist en componist Charles-Marie Widor. Schweitzers boek zette een trend in die tot op heden de stijl van uitvoeren van Bachs muziek beïnvloedt. Hij stond ook bekend om zijn actieve belangstelling voor de constructie van het orgel.
[bewerk] Schweitzer - de filosoof
Het kernpunt van Schweitzers filosofie is de term "eerbied voor het leven". In zijn ogen was de beschaving in verval, en dat vanwege een algemeen gebrek aan de wil om lief te hebben. Naar zijn stellige overtuiging moet men al het leven eerbiedigen en daarmee ook liefhebben. Hiermee ging hij lijnrecht in tegen de dan vooral bij jongeren populaire nihilistische filosofie van Friedrich Nietzsche. Hij had meer op met de denktrant van de Russische schrijver Leo Tolstoj, wiens werk hij bewonderde. Sommige tijdgenoten vergeleken Schweitzers denken wel eens met dat van Franciscus van Assisi, wat hij niet tegensprak. Zijn persoonlijke credo was: "Ik ben leven dat leven wil, te midden van leven dat leven wil". Met 'leven' bedoelde hij elk levend mens, dier en ding in de gehele kosmos. Hij bepleitte een soort spirituele verhouding tot het grote geheel, zag dat als een vorm van overgave aan het leven en aan de liefde tot al wat leeft. Op deze overtuiging bouwde hij zijn meest bekende theorie over "cultuur en ethiek", waarover hij zijn hele verdere leven bij allerlei gelegenheden sprak. Hij hoopte dat hij daarmee wezenlijk bijdroeg aan een nieuwe renaissance van de mensheid, een mensheid, bepleitte hij, die nadenkt en zich daardoor bewust wordt van zijn context, het omringende leven, en dat met een nieuwe liefde en met nieuwe wilskracht daarnaar zou handelen.Autonoom nadenken over de waarheid, de essentie van het leven, zou volgens Schweitzer resulteren in het verkrijgen van de noodzakelijke innerlijke kracht tot het doen van nobele, verheven daden ten gunste van al wat leeft. Schweitzer werd alom gerespecteerd voor het in praktijk brengen van zijn eigen theorie.
[bewerk] Werken van Albert Schweitzer
[bewerk] Tijdens zijn leven
- 1899 - Die Religionsphilosophie Kants
- 1901 - Das Abendmahlsproblem
- 1901 - Das Messianitäts- und Leidensgeheimnis
- 1911 - Die Geschichte der paulinischen Forschung
- 1913 - Die psychiatrische Beurteilung Jesu
- 1921 - Zwischen Wasser und Urwald
- 1923 - Verfall und Wiederaufbau der Kultur
- 1923 - Kultur und Ethik (5 delen)
- 1924 - Aus meiner Kindheit und Jugendzeit (autobiografisch)
- 1924 - Das Christentum und die Weltreligionen
- 1930 - Die Mystik des Apostels Paulus
- 1931 - Aus meinem Leben und Denken (autobiografisch)
- 1935 - Die Weltanschauung der indischen Denker
- 1935 - Mystik und Ethik
- 1958 - Frieden oder Atomkrieg
[bewerk] Postuum
- 1966 - Straatsburger Preken
- 1967 - The Kingdom of God and Primitive Christianity '
- 1974 - Gesammelte Werke. samengesteld door R. Grabs 5 delen, uitg. C.H. Beck, München
- 1980 - Straatsburger preken Uitg./red. Neuenschwander
[bewerk] Over Albert Schweitzer en zijn denken
- Albert Schweitzer - Eerbied voor het leven - hoofdstukken uit zijn ethiek, samengesteld en ingeleid door Hans Bouma. Uitg. Voorhoeve.
- 1966 - Die Lehre von der Ehrfurcht vor dem Leben,, uitg. C.H. Beck (1966).
[bewerk] Zie ook
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie Albert Schweitzer van Wikimedia Commons. |
