Vesto
El Vikipedio
Homoj ofte portas veston aŭ kostumon sur la korpo por ne esti nudaj. La vesto kutime konsistas el pluraj aferoj aparte surmeteblaj, nomitaj vestaĵoj (aŭ simple vestoj). Kelkaj vestaĵoj kovras la torson, la brakojn, kaj la krurojn; aliaj kovras la manojn (ekzemple gantoj), la piedojn (ŝuoj), kaj la kapon (ĉapelo).
La kategorio vesto ekskluzivas diversajn aferojn, kiujn homoj ofte kunportas, surmetas aŭ alimaniere montras ĉe la korpo: dorsosakon, monujon, ombrelon, lambastonon, kaj aliajn uzaĵojn; ŝminkon, parfumon, juvelaron, kaj similajn ornamaĵojn; kaj hararanĝon, tatuojn, kaj aliajn fenomenojn de la korpo mem.
Enhavo |
[redaktu] Kial oni vestas sin?
Homoj portas veston por protekti la korpon kontraŭ ĉio, kio povus malutili al ĝi: la suno, la pluvo, varmo, malvarmo, insektoj, venenaj kemiaĵoj, armiloj, premo, vakuo, kaj tiel plu.
Oni vestas sin ankaŭ pro sociaj kialoj, por montri sian:
- Rangon. En multaj socioj, altranguloj rezervas al si specialan veston: en Romio nur la imperiestroj rajtis surmeti vestaĵon kun purpura tinkturo el Tiro; en Havajo nur al la ĉefoj estis permesite porti plummantelon. Foje oni faris leĝon por reglamenti la laŭrangan vestadon. Eĉ kiam mankas tia leĝo, la altrangulaj vestaĵoj ofte kostas tiom, ke plejmultaj homoj ne povas aĉeti ilin.
- Oficon. Inter multaj aliaj, la policistoj, militistoj, fajrbrigadanoj, lernejanoj, kaj anoj de religiaj ordenoj ofte portas uniformon. Foje unu vestaĵo povas per si mem montri la oficon de sia portanto: alta blanka ĉapelo signas ĉefkuiriston.
- Membrecon. En multaj mondpartoj, nacia aŭ regiona kostumo signas apartenon al certa vilaĝo, religio, kasto aŭ tribo. Francaj kamparaninoj montradis per la kufo sian membrecon en vilaĝo; skotoj povas sciigi sian klanecon portante tartanon kun difinita aspekto.
- Sendependecon. Per la vesto oni povas anonci sian malkonsenton pri la kutimaj sintenoj de sia socio, au sian sendependecon ĝenerale. En Eŭropo en la 19-a jarcento, artistoj kaj aŭtoroj vivis bohemie kaj vestis sin kontraŭnorme. Hipioj kaj punkuloj agis simile en la 20-a jarcento. Nuntempe la alta vestmodo emas tiel rapide akcepti al si la plej novajn ŝokstilojn, ke ĉi tiuj apenaŭ plu ŝokas — inverse, ili nun forte influas la konduton de la laŭmoduloj.
- Edz(in)econ. Hindua virino, edziniĝinte, ekportas ruĝan pulvoron en sia hardivido; vidvinigite, ŝi forlasas la pulvoron kaj portas simplan blankan veston. En la okcidenta mondo, gefianĉoj kaj geedzoj ĝenerale portas ringon surfingre.
- Seksan modestecon. Multaj islamaninoj kovras la kapon aŭ korpon per ĉadoro aŭ simila vestaĵo, kia montras ilin respektindaj. Alispeca vesto povas signi flirtemecon: okcidentanino povas montri sin sekse preta, se ŝi surmetas ŝuojn kun tre altaj kalkanumpintoj, striktan nigran aŭ ruĝan formvidigan veston, kaj aldonajn juvelojn, ŝminkon, kaj parfumon. La seksa allogeco de certaj vestaĵoj kaŭzas en multaj homoj la estiĝon de fetiĉismo pri tiuj objektoj.
[redaktu] Kiel oni kreas kaj prizorgas veston?
La plej frua vesto konsistis verŝajne el feloj, ledo, folioj aŭ herbo, kiujn oni drapiris aŭ nodis ĉirkaŭ la korpo por protekti sin kontraŭ la vetero. Ni scias malmulton pri tiaj pravestaĵoj, ĉar ili forputriĝis, sed en Rusio arkeologoj trovis ostajn kaj eburajn kudrilojn de antaŭ proksimume tridek mil jaroj.
Ĝis antaŭnelonge, kelkaj homaj socioj, ekzemple en la Arkta regiono, ankoraŭ faris sian veston el ornamitaj feloj kaj ledo. En aliaj mondpartoj, aldoniĝis al tio (aŭ anstataŭis ĝin) ŝtofo teksita aŭ trikita el diversaj fibroj animalaj kaj vegetaĵaj.
Jen kelkaj oftaj ŝtofoj kaj teksaĵoj:
- akrilaĵo
- elastano
- felto
- flanelo
- gazo
- kanabaĵo
- kordurojo
- kotono
- lano
- lanugo
- linaĵo
- muslino
- nilono
- poliestero
- punto
- rajono
- sateno
- silko
- tolo
- tulo
- zenano
Antaŭ ol oni maŝinigis la procedon, la teksado estis tre laboriga, do oni emis malŝpari neniun parton de la produktita ŝtofo, kiam oni faris veston el ĝi. En multaj mondpartoj oni simple drapiradis tukon, fiksante ĝin per pingloj aŭ per zono, ekzemple ĉe la malaja sarongo aŭ la skota kilto. Homoj de diversaj grandoj povis porti tian veston. Se oni devis tamen tranĉi la ŝtofon, oni emis ne forĵeti la pecetojn sed alkudris ilin por plifortikigi la vestaĵon; tiel oni tradicie kreis ĉemizojn en Eŭropo. La moderna vestindustrio ne tiom ŝparas la ŝtofon.
Dum oni portas veston, oni konstante malpurigas kaj kadukigas ĝin per falintaj haŭteroj, per ŝvito, per frotado kontraŭ mebloj kaj muroj, kaj per koto ĝenerale. Homoj evoluigis multajn metodojn por purigi portitan veston, de simpla batado kontraŭ la rokoj en rivereto ĝis elektronikaj lavmaŝinoj. Kelkaj vestaĵoj (ofte la formalaj) ruiniĝus, se oni malsekigus ilin; oni devas do sekpurigi ilin, forsolvante la malpuraĵojn ne uzante akvon.
Malnovaj vestaĵoj emas ŝiriĝi kaj disfali; ekzemple ĉemizo povas perdi butonon. Eblas ripari ŝiritan ŝtofon per flikaĵo, sed pro la relativa malmultekosteco de la ĉiutaga kostumo en la okcidenta mondo, multaj homoj emas simple aĉeti novan vestaĵon anstataŭ fliki kadukan.
[redaktu] Tradicia vesto
La okcidenta vestmodo (kvankam multspeca) iagrade internaciiĝas, dum okcidentaj konceptoj kaj stiloj atingas ĉiujn mondpartojn. Restas tre malmultaj lokoj, kie la homoj ne portas malmultekostajn vestaĵojn okcidentajn, eĉ se foje brokantajn. Tamen oni ankoraŭ ofte kostumas sin laŭetne aŭ laŭnacie por gravaj kunvenoj aŭ en certaj oficoj. Ekzemple, plejmultaj japaninoj adoptis okcidentecan veston por la ĉiutago, sed ankoraŭ portas luksan silkan kimonon en specialaj okazoj; tongano eble portas brokantan T-ĉemizon kun la tradicia jupo.
[redaktu] Afriko
- Nuntempa Afrika virina vesto
- Nuntempa Afrika vira vesto
- bubuo
[redaktu] Azio
- Arabaj landoj
- Irano
- Japanio
- Tibeto
- Uzbekio
[redaktu] Eŭropo
- Francio
- Tradiciaj vestoj de Batz
- Tradiciaj vestoj de Bulonjo-ĉe-Maro
- Tradiciaj vestoj de Piktavio
- Germanio kaj germankulturaj regionoj
- Tradiciaj vestoj de Alta-Silezio
- Hispanio
- mantilo
- Italio
- Judoj
- Kimrio
- Pollando
- Rumanio
- Tradiciaj vestoj de Rumanio
- Rusio
- Tradiciaj vestoj de Osetio: vidu Osetoj
[redaktu] Sud-Ameriko
per vestospecoj:
per landoj:
[redaktu] Arĥaika mondo
[redaktu] Eksteraj ligoj
[redaktu] Listo de vestaĵoj
- Kapvesto
- Brustvesto
- Pantalonoj
- biciklista ŝorto
- ĝinzo
- kuloto
- ledkuloto
- ŝorto
- Jupoj
- Kompletoj
- lerneja uniformo
- Manvesto
- Piedvesto
- botoj
- botetoj
- kalsonŝtrumpoj
- sandaloj
- ŝuoj
- ŝtrumpoj
- ŝtrumpetoj
- zorioj
- Supervesto
- Subvesto
- Noktvesto
- negliĝo
- noktoĉemizo
- noktrobo
- noktosurtuto
- piĵamo
- Banvesto
- bikino
- bankostumo
- bankalsono
- banŝorto
- Ornamaĵoj
