Talpo
El Vikipedio
Zoologio > Mamulo > Insektomanĝuloj > Talpo < Felo
Talpo (Talpa) genro de mamuloj, preskaŭ blindaj, el la ordo de insektovoroj, kiu vivas en la tero, kie ĝi fosas koridorojn kaj difektas de sube la radikojn de plantoj. Tial apero de talpomontetoj en ĝardeno estas malgranda katastrofo por la kultivisto. Talpofelo, kies mallonga, densa, brila hararo forstaras sen klino en kiu ajn direkto (tio ebligas al la besteto moviĝi en la subteraj koridoroj antaŭen kaj reen preskaŭ same rapide) estas uzata en peltindustrio. Talpejo konsistas el talpaj galerioj kaj talpaj teramasoj en la tuta ĝardeno. Talpo fariĝis proverba pro sia blindeco (blinda kiel talpo), pro sia laboremo (talpa laborado) kaj pro sia malgrandeco (fari monton el talpejo - troigi la aferon).
Ordinara talpo (Talpa europaea) estas plej konata specio, longa proksimume 11-13 cm, pezanta 50-80 g. Ĝi estas nigra kaj ĝiaj antaŭaj piedoj servas bonege por fosado kiel malgrandaj ŝoveliloj. La talpejo estas fakte kaptilo por kaptado de insektoj. Ĉiutage la talpo plurfoje trakuras ĉiujn siajn koridorojn kaj formanĝas enfalintajn insektojn (sekve ĝi estas utila, malgraŭ la malamo de ĝardenistoj). Sub la plej alta talpomonteto troviĝas la talpa kuŝejo (30 - 60 cm profunde) sternita per seka herbo. Ĉiu talpo gardas sian ĉasistan distrikton kaj renkontiĝas kun aliaj talpoj nur dum sezono de pariĝado (marto-majo). Gravedeco daŭras 3 semajnojn kaj naskiĝas 4 aŭ 5 senharaj kaj blindaj idoj. Post 3 semajnoj ili malfermas okulojn kaj post ankoraŭ unu semajno ili atingas duonan grandecon de la patrino kaj komencas nutri sin memstare.
Talpo estas ankaŭ la plej grava reprezentanto de la familio de talpedoj.
ternesto kaj galerioj de talpo
La talpo estas mistera besteto, malfacile esplorebla de la serĉantoj, ĉar ĝi vivas 50 centimetrojn subtere en kompleksa labirinto de sennombraj kaj mallarĝaj galerioj. Dank' al sia cilindra korpo ĝi rapidege moviĝas antaŭen kaj retroen. La talpo malofte vidiĝas kaj nur kelkaj teramasetoj, kiuj punktas la herbejojn kaj ĝardenojn, indikas la talpejojn -je granda bedaüro de ĝardenistoj kaj kultivistoj. La talpo vivas en konstanta mallumo. La etaj okuloj, kiuj troviĝas ĉiuflanke de ĝia muzelo, estas profunde enfositaj en Ia felo. Oni opinias, ke ĝi tamen povas klare percepti formojn kaj kolorojn. Tiu ĉi besteto kun spindetforma kaj cilindra korpo estas plene adaptita por vivi subtere. Dank' al sia anatomio ĝi estas elstara teraĵisto, kiu fulmrapide fosas galeriojn. Sciencistoj atente observis junan masklon, kiu fosis 747 metrojn da galerioj en unu horo kaj duono en malkompakta grundo! Por akiri tiel brilajn rezultojn la talpo disponas pri du efikaj iloj: Gia longforma muzelo finiĝas per speco de movebla osteto, kiu utilas por trabori kaj levi la teron, kaj ĉefe ĝiaj malantaüaj, mallongaj kaj fortegaj piedoj kun kvin fingroj kaj longaj ungoj, kies polmoj konstante rigardas eksteren por forjeti la teron. Plie, per fortega muskola koio ĝi levas la teron al la surfaco. Oni povas sin demandi, kial Ia talpo senĉese kaj obstine strebegas por fosi centojn da metroj da galerioj ĉiutage? Tute simple ĉar ĝi estas nekredebla manĝemulo. Ĉiutage ĝi englutas kvanton da nutraĵo ekvivalentan al ĝia propra pezo, Le. cent gramojn da lumbrikoj, larvoj, koleopteroj, miriapodoj kaj formikoj. Sed ĝia preferata plado estas malmola lumbriko saturita per akvo. Post 12-hora fasto la talpo mortas pro malsato.Tial ĝi abunde provizas sin per tervermoj, kiujn ĝi tranĉas en pecetojn kaj konservas en la loĝgalerioj. Fakte la talpo estas bone organizita besto, ĉar ĝi fosas galeriojn dutipajn: kelkajn por toĝejoj kaj aliajn por ĉasejoj. La loĝgalerioj kondukas al ĝia dormoĉambro, kie ĝi ripozas sur lito el sekigitaj folioj kaj likenoj. Fosinte dum 4 horoj por sin nutri, ĝi siestas dum 3 horoj kaj denove iras por manĝoĉasado. El ĝia dormoĉambro deiras la ĉasgalerioj en pluraj direktoj. Tiel vivas la talpo dum proksimume kvarjaroj, krom se homo, noktuo aŭ mustelo ĝin mortigas.
Eŭropa talpo en unu el sia% maloftegaj vizitoj al la surfaco.
Kontakto 1997/4
