Novialo

El Vikipedio

Novialo - [Novial, mallongigo de Nov IAL (international auxiliari lingue), t.e. nova internacia helplingvo] Planlingvo kreita fare de dana lingvisto Otto Jespersen en 1928 por esti internacia helplingvo. Jespersen estis frua subtenanto de Esperanto. Servis kiel membro en la Delegacio por la Alpreno de Internacia Helplingvo dum 1907, kiam Ido aperis. Post la delegacio, Jespersen subtenis Idon. Tamen, la Ido-movado disfalis dum kaj post la Unua mondmilito, kaj Jespersen kredis ke difektoj en la lingvo kulpas. Li tial do kreis sian propran projekton, Novialo.

Post Ido, Occidental (poste nomata Interlingue) gajnis popularecon kiel "natureca" lingvo. La lingvo de Jespersen celas kaj naturecon kaj facilecon. Novialo havas gramatikajn finaĵojn samkiel Esperanto. Tamen, ĝi uzas malsamajn finaĵojn.

-o substantivo, maskulina (virseksa)
-a substantivo, feminina (inseksa)
-e substantivo, neŭtrala (neŭtra)
-um substantivo, abstrakta
-i adjektivo
-u adverbo (el radiko prepozicia)
-im adverbo (el radiko adjektiva)

Jespersen uzis finaĵon -d por is-verboj. Li permesis ankaŭ vortetojn: sal por os-verboj, did por is-verboj.

Jespersen faris malgrandajn ŝanĝojn al la lingvo dum 1934 kaj eĉ poste.

Enhavo

1 Disvastiĝo kaj uzo
2 Ekzemploj
- 2.1 Patronia
- 2.2 Pri la ŝanĝproponoj de Zamenhof en 1894
3 Eksteraj ligoj

[redaktu] Disvastiĝo kaj uzo

Novialo pereis je la morto de Jespersen en 1943. En 1997, grupo klopodis revivigi la projekton per Interreto. Ili diskutis ŝanĝojn en la lingvo. Alia nova grupo nun uzas la lingvon ĉe Yahoo Groups! (vidu sube). En 2006 okazis voĉdonado pri lanĉo de noviala vikipedio.

[redaktu] Ekzemploj

Nombroj (1-10): un, du, tri, quar, sink, six, set, ot, nin, dek.

[redaktu] Patronia

Nusen Patro kel es in siele,
mey vun nome bli sanktifika,
mey vun regno veni,
mey vun volio eventa sur tere kom in siele.
Dona a nus disidi li omnidiali pane,
e pardona a nus nusen ofensos
kom anke nus pardona a nusen ofensantes,
e non dukte nus en li tento
ma fika nus liberi fro li malum.

[redaktu] Pri la ŝanĝproponoj de Zamenhof en 1894

Com es ja mentionat, lo en 1894, quand esperanto esed nur 7 yares oldi, had proposit un serie de ampli reformes; plures de les congruad cun li plu tardi ido: abolitione del supersignisat literes, chanja del stranji "corelatives", plurale en -i insted -oj, li adjective nonchanjat. Ma lo haved samitem altri min bonim trameditati propositiones, e li accepta del rationalis fid desfacilisat per ke on non votad pri chaki detale isolat, ma nur blokim. Li resulte esed 157 votes por li nonchanjat lingue contre 93 por li chanjas da Zamenhof (ultre dises venid 11 e 3 por medi- propositiones). Zamenhof enuntiad tand tre prudentim ke un grupe tant micri non poved fixisa li lingue por eterni tempes.

Traduko: Kiel estis jam menciita, en 1894, kiam Esperanto estas nur 7-jaraĝa, oni proponis aron da ampleksaj reformoj; plejparte adoptitaj poste de Ido: forigo de l' ĉapelitajn literojn, ŝanĝo de l' strangaj "korelativoj", pluralo en -i anstataŭ -oj, adjektivoj nevarieblaj. Sed oni faris samtempe malpli bonajn proponojn, kaj la akcepto de la raciigoj estis malfaciligita ĉar oni ne voĉdonis pri kelkaj detaloj izolitaj, sed nur bloke. La rezulto estis 157 voĉdonoj por neŝanĝita lingvo kontraŭ 93 por la ŝanĝoj de Zamenhof (ankaŭ aperis 11 nulaj voĉdonoj kaj 3 por mezpropozicioj). Zamenhof enunciis tiam tre prudente ke grupo tiel malgranda ne povu determini la lingvon por ĉiam.