Limba sarda
Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.
Su sardu est una de sas Limbas Romanzas.
[edit] Datos generales
La faeddant o la cumprendent, nessi cancu fràsia, unos 1.200.000 bividores de sa Sardinna. Sos chi la cumprendent e impreant de mègius manera sunt prus pagus meda, ma no bi sunt chircas ispetzialìsticas in custu campu; parit peroe, comente pro totu sas limbas de minoria, ca la faeddent mègius sos betzos, mancare bi siant giòvenes chi l'istùdiant e l'impreant meda e bene.
Est in sa perra otzidentale de sa latinidade, umpare cun su Catalanu, su Frantzesu, s'Otzitanu, s'Ispagnolu, su Portughesu e àteras minores. Est a nàrrere ca tenet caraterìsticas che su plurale in -s e atras ancora. A intru de sa latinidade si sinnalat ca nde at tiradu s'artìculu (su) de su latinu ipse, cando totu sas àteras limbas l'ant tiradu de ille. In prus est sa sola chi faghet su tempus benidore ponende su verbu de agiudu in antis de su disfinidu (p.e.: apo a cantare) e no a pustis (p.e.: it. canterò, da cantare habeo).
[edit] Sas bariedades
Est pratzida in tres bariedades fundamentales: su campidanesu, su logudoresu, e su nugoresu. No sunt dialetos sardos su tataresu (corsu), su galluresu (corsu), s'aligheresu (catalanu) e su tabarchinu (lìgurinu).
Su campidanesu est sa bariedade prus ispainada, cun unos 700.000 faeddadores. Podimus nàrrere ca, bogados sos Tabarchinos (Calasedda e Carloforte) totu sa Sardigna asuta de una arraja ideale chi partit de Cabras e lompit a Lotzorai chistionat campidanesu, mancai in formas diferentes.
Su logudoresu lu chistionant dae su Màrghine e dae su Montiferru a susu fintzas a su monte Limbara. No est presente in Gallura (bogada sas biddas de Terranoa e Luras), ma medas lu faeddant finas in Tàthari e S'Alighèra, mancari custas cussòrgias tèngiant dialetos issoro.
Su nugoresu lu chistionant in sa provìntzia de Nùgoro, boghende a parte su tretu asuta de Sòrgono (dialetos campidanesos) e de su Màrghine (logudoresu).
[edit] Sas grafias
Finas a oe, mancari bi siant istados grandos traballos e ideas, no s'agatat ancora unu istandard de iscritura de sa limba sarda. S'ùnicu puntu chi acomunat sos istudiosos est sa modalidade de atzentadura: s'atzentu cheret postu in sa sìllaba de tres (partende de sa fine de sa paràula) o in s'ùrtima. Lassendi a parte sas grafias no iscientìficas, sighias de sos iscritores e de sos poetas in tantos sèculos, oe bi sunt bator propostas printzipales pro iscrier su sardu:
- LSC: Limba Sarda Comuna, ufitziale pro sos àutos de sa Regione.
- LSU: Limba Sarda Unificada.
- LdM: Limba de Mesania.
- GSA: Grafia sarda autònoma.
ISO 639-1: sc ISO 639-2: srd ISO/DIS 639-3: variously: srd — Sardinian (generic) sro — Campidanese sdn — Gallurese src — Logudorese sdc — Sassarese
