Walery Roman

Z Wikipedii

Walery Roman (ur. 12 września 1877 w Kalwarii (gubernia suwalska,obecnie Litwa) , zm. 25 października 1952 roku w Warszawie ). Prawnik, działacz państwowy i społeczny II Rzeczypospolitej.

Ukończył gimnazjum w Suwałkach . Wstąpił na wydział prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Po ukończeniu studiów w 1899 roku wrócił do Suwałk ,gdzie otworzył własną kancelarię adwokacką. Rozwinął także dużą aktywność społeczną. Przewodniczył Suwalskiemu Klubowi Obywatelskiemu "Lutnia", był pomocnikiem naczelnika Straży Ogniowej Ochotniczej w Suwałkach, członkiem zarządu Towarzystwa Oszczędnościowo-Pożyczkowego w Suwałkach. Należał do współzałożycieli Szkoły Handlowej i Czytelni Naukowej. Współpracował z Tygodnikiem Suwalskim.Po wybuchu I wojny światowej został wiceprezesem Suwalskiego Gubernialnego Komitetu Obywatelskiego (12 grudnia 1914 roku).

Po akcie 5 listopada , w związku z polonizacją sądownictwa w okupowanym przez państwa centralne Królestwie Polskim latem 1917 roku mianowano Romana podprokuratorem w Sądzie Okręgowym a po upływie roku – podprokuratorem w Sądzie Najwyższym Królestwa Polskiego .

Gdy Polska odzyskiwała niepodległość, Walery Roman, już wówczas związany z obozem Józefa Piłsudskiego powrócił w listopadzie 1918 r na Suwalszczyznę ,okupowaną jeszcze przez Niemców w ramach tzw. Ober-Ostu. Powierzono mu prace przygotowawcze do otwarcia w Suwałkach Sądu Okręgowego. Suwalczanie wybrali go w skład Tymczasowej Rady Obywatelskiej Okręgu Suwalskiego, zaś rząd Jędrzeja Moraczewskiego dał pełnomocnictwa do prowadzenia pertraktacji ze stroną niemiecką w sprawie ewakuacji jej wojsk i przejęcia administracji cywilnej.

Spory z Niemcami i Litwinami trwały ponad rok. W tym czasie (lipiec 1919 roku) Roman na czele delegacji suwalczan jeździł do Belwederu oraz Paryża w celu ustalenia polsko-litewskiej linii demarkacyjnej i uwolnienia Suwałk spod okupacji niemieckiej.

Przeszedł do pracy w administracji państwowej. Był wojewodą poleskim (14 marca 1921 - 3 maja 1922), a w kwietniu 1922 roku został delegatem rządu na Litwę Środkową - Wileńszczyznę,którą to funkcję sprawował do 29 sierpnia 1924 r .

Szczególnie aktywny politycznie okres w życiu Walerego Romana otworzył zamach majowy. Znalazł się w gronie najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego. Uczestniczył w pracach kilku ciał kolegialnych, działających przy władzach centralnych. Od 1928 do 1935 roku przez dwie kadencje zasiadał w Senacie wybrany z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem w województwie białostockim. Był wiceprzewodniczącym Klubu Parlamentarnego BBWR, szefem grupy BBWR w Senacie i przewodniczącym senackiej Komisji Administracyjnej i Samorządowej.

Po zakończeniu działalności politycznej prowadził nieprzerwanie, aż do przejścia na emeryturę w 1950 roku, kancelarię notarialną (notariuszem był od 1925 roku) w Warszawie. Zmarł na udar mózgu, pochowany został na cmentarzu Powązkowskim.

Związki z Suwalszczyzną podtrzymywał działając w Zrzeszeniu Suwalczan w Warszawie. Za dwudziestoletnią pracę dla miasta i regionu już w 1921 roku obdarzono Walerego Romana godnością honorowego obywatela Suwałk.