Uszczerbienie herbu
Z Wikipedii
Uszczerbienie (zaprysk, abatement) - w heraldyce było to swego rodzaju poniżenie herbu, stosowane jako kara za dopuszczenie się przez rycerza czynu niegodnego jego stanu.
- Uszczerbieniem herbu jest także, popularne zwłaszcza heraldyce brytyjskiej i francuskiej, oznaczenie herbu młodszej lub młodszego członka rodu, odróżniające go od herbu aktualnej głowy rodu. Zwłaszcza heraldyka angielska i szkocka drobiazgowo oznacza herby kolejnych synów, uwidaczniając w ten sposób ich precedencję w dziedziczeniu tytułu głowy rodu. W Anglii oznacza się to dodając do herbu tzw.marks of cadency (znaki kolejności) w Szkocji głównie systemem bordiur.W większości krajów europejskich znany jest kołnierz turniejowy - uszczerbiający herb głównego dziedzica tronu, tytułu lub majętności. W ten sposób n.p. odróżnia się herb księcia Walii od herbu królewskiego.
- Uszczerbiano również herby dzieci z nieprawgo łoża - najczęściej kładąc w poprzek tarczy ukośny pas - skos lub barre, zwykle skierowany w lewo. Czasem ten symbol nieprawego pochodzenia bywał minimalizowany do figury uszczerbionej (tzw.baton) - zależało to zwykle od pozycji społecznej posiadacza herbu i jego naturalnego ojca.
- W heraldyce zachodniej stosowano najczęściej czarny element kładziony na tarczy. I tak np. za tchórzostwo był to kwadrat, za zdradę - skos, za niesubordynację i rabunek - odwrócona tarcza sercowa.
W heraldyce polskiej ten system się nie przyjął. Uszczerbienia przybrały postać polegającą na dodaniu bądź odjęciu elementu z tarczy herbu.
Trzeba pamiętać , że wiele polskich legend herbowych przypisująca powstanie danego herbu właśnie uszczerbieniu, bądź udostojnieniu nie jest oparta na prawdzie historycznej i jest raczej fantazyjną twórczością naszych dawnych heraldyków
Spis treści |
[edytuj] Przykłady legend herbowych:
- herb Zagłoba - w czasach Kazimierza Odnowiciela dwóch braci herbu Jastrzębiec toczyło spór, zakończony zabójstwem starszego przez młodszego z braci. Aby pamięć zbrodni przetrwała, mordercy i jego potomkom zabrano z tarczy krzyż, przebijając podkowę mieczem - narzędziem zbrodni. Nazwa Zagłoba oznacza za głowę (brata).
- herb Pomian - Łastek Hebda z Grabia, herbu Wieniawa, cięciem miecza zabił brata rodzonego Jaranda, za to iż ten go ten strofował za rozwiązłe życie. Za ten czyn on i jego potomkowie otrzymali herb, gdzie głowie żubra zabrano złote kółko, a ją samą przebito mieczem. Nazwa Pomian pochodzi od pomnij nań.
- herb Łzawa - rycerzowi herbu Belina za bezzasadne zaalarmowanie obozu (co było przejawem tchórzostwa) odjęto z tarczy jedną podkowę.
W imię zasady równości szlacheckiej uszczerbione herby są traktowane na równi z innymi.
[edytuj] Przykłady uszczerbiania herbów
 uszczerbiony herb młodszej linii, de Pardiac |
 nieuszczerbiony herb rodu de Armagnac |
 podwójne uszczerbienie herbu ks.d`Elbeuf - bordiura i kołnierz turniejowy |
 uszczerbienie herbu bastardów - ks.Bourbon-Vendome (baton w lewo) |
 uszczerbienie oznaczające młodzą linię rodu Burbonów - ks.de Conde (baton w prawo) |
 podwójne uszczerbienie herbu Burbonów - kołnierz turniejowy młodszej linni orleańskiej, lewy skos bastardów ks.de Longueville. |
 późniejsza wersja herbu de Longueville, ze zmniejszonym oznaczeniem bastarda. |
 kilka oznaczeń młodszych linni - herb ks.d`Aumale |
[edytuj] Zobacz też:
figura zaszczytna figura uszczerbiona udostojnienie herbu
[edytuj] Literatura
Paweł Dudziński, "Alfabet heraldyczny", Wydawnictwo Diogenes, Warszawa 1997 ISBN 837129476X
| Heraldyka | ||
 |
Herby: szlachecki • mieszczański • państwowy • miejski • korporacji |
|
