Ukiyo-e
Z Wikipedii
Ukiyoe (jap. 浮世絵), (trad.: ukiyo-e) czyli "obrazy przepływającego świata", to rodzaj malarstwa i drzeworytu japońskiego funkcjonujący w swej typowej formie od połowy XVII wieku do początku ery Meiji (1868). Ukiyoe było plastycznym środkiem wyrazu społeczności "przepływającego świata" (ukiyo), powstającym w obrębie dzielnic rozrywki największych miast japońskich epoki Edo (1600-1867). Drzeworyt, obok popularnej literatury kibiyoshi i teatru kabuki stanowił jeden z trzech zasadniczych filarów kultury ukiyo.
Spis treści |
[edytuj] Historia gatunku
Technika wykonywania drzeworytu monochromatycznego pojawiła się w Japonii przypuszczalnie w VIII wieku za pośrednictwem warsztatów koreańskich i stosowana była przede wszystkim do druku tekstów i wizerunków buddyjskich. Z czasem zaczęto ją stosować także do druku literatury edukacyjnej, popularnej i pornograficznej. Około połowy XVII wieku zaadoptowana została do druku pamfletów i reklam teatru kabuki oraz popularnych książek ilustrowanych ukazujących Yoshiwara, dzielnicę rozkoszy w Edo (ob. Tokio). Były to monochromatyczne publikacje, często ręcznie barwione. Początek gatunku wiąże się z działalnością anonimowego artysty określanego w późniejszej literaturze przedmiotu jako Mistrz Kambun, tworzącego około 1660. Termin ukiyoe po raz pierwszy pojawił się dopiero w 1682 w powieści Koshoku ichidai otoko, Doskonały kochanek, której autorem był popularny podówczas pisarz i poeta Ihara Saikaku. Pierwszym autorem właściwego drzeworytu wielobarwnego, tzw. nishikie, był Suzuki Harunobu działający w latach 1765-1770. Złoty wiek ukiyoe przypada w erach Tenmei (1781-1789) i Kansei (1789-1804), kiedy tworzyli m.in. Kiyonaga, Utamaro, Eishi i Sharaku. Okres schyłkowy (do 1868) zaznaczają dokonania szkoły Toyokuni oraz działalność Hokusai i Hiroshige. Choć drzeworyty w tej samej technice wykonywane są do dziś, rozwój gatunku zamyka się z upadkiem kultury ukiyo wraz ze schyłkiem epoki Edo. Drzeworyty wykonywane w czasach Meiji (1868-1912) i późniejsze określane są już nazwą hanga (jap. drzeworyt).
[edytuj] Technika wykonania
Kompletna technika wykonania wysokiej jakości wielobarwnego drzeworytu tzw. nishikie (dosł. brokatowy obraz) około 1800:
- Artysta wykonuje czarno-biały, konturowy szkic, tzw. shitagaki (dosł. pod-obraz) zaznaczając słowami lub numerami poszczególne barwy
- Rytownik nakleja szkic na klocek drzeworytniczy, przeciera go i wg pozostałych linii wykonuje pierwszą matrycę
- Z pierwszej matrycy wykonywanych jest tyle odbitek (wciąż czarno-białych) ile klocków potrzebnych będzie dla poszczególnych kolorów (nawet po opracowaniu techniki drzeworytu wielobarwnego wybrane kolory nakładano niekiedy ręcznie)
- Rytownik nakleja odbitki na klocki i po przetarciu przycina matryce poszczególnych barw.
- Stemplarze wykonują główną część drzeworytu odbijając poszczególne kolory
- Barwiarze i aplikatorzy nakładają ręcznie wybrane barwy i specjalne dekoracje (np. sproszkowaną macicę perłową)
- Odbitki rozwieszane są do wysuszenia.
Wysuszone odbitki rozprowadzane były poprzez księgarnie i wędrownych sprzedawców.
[edytuj] Funkcjonowanie
Ukiyoe były relatywnie tanim sposobem tworzenia dużej ilości obrazów i jako takie były przeznaczone głównie dla mieszczaństwa, stanowiąc rodzaj biuletynu dzielnic rozrywki. Ważną grupą odbiorców grafik byli jednak także samurajowie, zarówno mieszkający w Edo, jak i przybywający tam w pocztach namiestników prowincji - daimyo. Pierwotna tematyka ukiyoe to pamflety reklamowe i programy mieszczańskiego teatru kabuki, wizerunki słynnych z urody mieszkanek dzielnic rozkoszy i sceny z życia tychże dzielnic. Dopiero w początkach XVIII wieku popularne stały się pejzaże. Ubocznym, choć ważnym nurtem były drobne przedstawienia fauny i flory. Od początku rozwoju ukiyoe szczególną popularnością cieszyły się shunga ('obrazy wiosenne')- książki i grafiki pornograficzne.
Ukiyoe stały się źródłem inspiracji wielu artystów europejskich i amerykańskich.
[edytuj] Główni twórcy
Przykładowe grafiki znajdują się w artykułach poświęconych tym autorom.
