Teodor z Mopsuestii

Z Wikipedii

Teodor z Mopsuestii (t. Teodor z Antiochii, 350-428) - biskup Mopsuestii, wczesnochrześcijański teolog, przedstawiciel antiocheńskiej szkoły teologicznej.

Teodor urodził się w Antiochii Syryjskiej, gdzie odebrał staranne wykształcenie i poznał między innymi świętego Jana Chryzostoma. Mając osiemnaście lat wstąpił do akademii teologicznej prowadzonej koło Antiochii przez Diodora z Tarsu. Już wtedy rozpoczął twórczość teologiczną. Między 383 a 386 został wyświęcony na księdza, po czym zaczął zwalczać w swych pismach rozpowszechnione podówczas błędy w wierze - orygenizm, arianizm, eunomianizm, apolinaryzm i inne, pomniejsze. Następnie przeniósł się do Tarsu, a w 392 został biskupem Mopsuestii, którym pozostał do końca życia. U schyłku życia pozostawał pod niejakim wpływem pelagianizmu, jednak wraz z innymi uczestnikami potępił ten błąd na synodzie w Cylicji. Do końca życia pozostawał w poważaniu współczesnych, zmarł w łączności z Kościołem. Pozostawił ogromny dorobek piśmienniczy, złożony z komentarzy do tekstów świętych, rozpraw teologicznych (najsłynniejsza 15-tomowa De incarnatione), katechez, homilii i listów, który jednak w dużej części zaginął. Jako teolog rozwinął metodę krytycznej egzegezy tekstów biblijnych.

Niedługo po śmierci Teodora z Mopsuestii jego poglądy teologiczne zaczęli powoływać na poparcie swoich nauk przedstawiciele nestorianizmu i pelagianizmu. W odpowiedzi na to zwolennicy monofizytyzmu, zwłaszcza biskup Rabulas z Edessy i patriarcha Aleksandrii Cyryl, doprowadzili do potępienia Teodora z Mopsuestii i jego dzieł przez sobór konstantynopolitański II w 553 w wyniku tzw. sporu o trzy rozdziały.

Teologia Teodora z Mopsuestii w swej części dotyczącej natury Chrystusa stała się po jego śmierci podstawą nestorianizmu. Podobnie jak pozostali przedstawiciele antiocheńskiej szkoły teologicznej, zwalczając ariańską tezę o wyłącznie ludzkiej naturze Chrystusa, Teodor położył zbytni nacisk na dwoistość Jego natury. W rozumieniu Teodora bóstwo i człowieczeństwo w Chrystusie były połączone tylko w sposób zewnętrzny ("jak mąż z żoną"), nie zaś współistotne. Z pewnością wpływ na to błędne ujęcie miał fakt, że za życia Teodora nie funkcjonowało jeszcze w teologii wyraźne rozróżnienie osób i natur w Chrystusie, do którego doszło dopiero w wyniku rozstrzygnięcia sporu o naturę Chrystusa, po pokonaniu zarówno nestorianizmu, jak i monofizytyzmu. O braku jasności w tej części nauk Teodora najlepiej świadczy fakt, że sobór chalcedoński (451) uznał za prawowiernych jego uczniów biskupów Teodoreta z Cyru i Ibasa z Edessy, podczas gdy inny uczeń Teodora, patriarcha Nestoriusz, został potępiony - a wszyscy czerpali z nauk Teodora. Faktem jest jednak, że od VI wieku nauki te, opracowane przez Babai Wielkiego, stanowiły podstawę doktryny kościoła nestoriańskiego, a Teodor z Mopsuestii do dziś pozostaje jego doktorem i świętym.