Racjonał
Z Wikipedii
Racjonał (łac. rationale - rozsądny, racjonalny), jeden z paramentów (szat liturgicznych w Kościele katolickim). Jest to zazwyczaj haftowany złotymi włóknami pas, czasami zdobiony perłami i drogimi kamieniami. Może być zakończony frędzlami lub dzwoneczkami. Jest on zakładany na barki, na ornat. Ma podobne znaczenie co paliusz, jest jednak od niego znacznie szerszy.
Spis treści |
[edytuj] Formy racjonału w Kościele katolickim
Jego początki sięgają X-XIw. Pierwszy udokumentowany wizerunek racjonału pochodzi z obrazu biskupa Sigeberta z Minden (1022-1030). Był szczególnie rozpowszechniony na obszarze ówczesnych Niemiec. Nosili go m.in. biskupi Augsburga, Eichstätt, Halberstadtu, Liège, Metzu, Minden, Naumburga, Ołomuńca, Paderbornu, Pragi, Ratyzbony, Speier, Toul, Würzburga, oprócz tego jeszcze w Aquilei i w Krakowie. Obecnie przywileje noszenia racjonału, nadane przez Stolicę Apostolską, mają biskupi pięciu miast na świecie: Eichstätt, Krakowa, Paderbornu, Nancy oraz Tuluzy.
Poszczególne racjonały różnią się między sobą budową. Większość składa się z poprzecznego pasa oplatającego barki i czterech pasów opadających pionowo od pasa-obręczy. Inną budowę ma racjonał arcybiskupów krakowskich.
[edytuj] Racjonał św. Jadwigi, króla Polski
Ma on postać pasa, którego końce są skrzyżowane w miejscu klatki piersiowej. W miejscu skrzyżowania znajduje się okrągły medalion, wykonany z tej samej materii, zasłaniający miejsce skrzyżowania. Racjonał ten nosi nazwę św. Jadwigi, króla Polski z dynastii Andegawenów. Według dokumentów kościelnych racjonał ten został wykonany własnoręcznie przez świętą w 1384 r., w ośrodku hafciarskim przez nią założonym. Został on uszyty na wzór płaszcza królewskiego, noszonego przez Jadwigę. Obecnie przechowywany jest w skarbcu katedry wawelskiej. Jest on zakładany na wyjątkowe uroczystości religijne przez arcybiskupów krakowskich. Z racji iż jest to cenny zabytek na skalę światową, jest on rzadko używany. Nie zezwala się również na fotografowanie racjonału św. Jadwigi z użyciem lamp błyskowych, ponieważ jest to szkodliwe dla jego materii.
[edytuj] Budowa
Na obu końcach racjonału znajdują się złote frędzle, przed którymi już na materii pasa wyhaftowane są herby Polski (na lewym) oraz Andegawenów (na prawym). Nad i pod herbami jest pusta przestrzeń ok. 2 cm, ograniczona z góry i z dołu poprzecznymi złotymi pasami grubości ok. 0,5 cm. Wzdłuż pasa ciągną się podobne złote paski (po jednym przy każdym brzegu pasa głównego, ok. 2 cm od krawędzi).
Pomiędzy złotymi paskami znajdują się napisy. Na prawym końcu, od medalionu (tego z herbem Andegawenów) mamy litery tworzące napis LODOVICI, który zakończony jest haftowanym złotym krzyżem z kółkiem w jego centrum. Podstawa napisu skierowana jest w prawo.
Napis na lewym końcu zawiera litery: HEDVIGIS i również zakończony jest podobnym krzyżykiem. Podstawa napisu skierowana w prawo. Napis biegnący od prawego barku, od przodu, do medalionu zawiera litery VERITASxTER. Litera "V" znajduje się na barku, a ostatnia ("R") tuż przy medalionie.
Napis biegnący od lewego barku do medalionu zawiera litery: MPLICITAS. Napis ten, patrząc od przodu na noszącego, jest do góry nogami. Litera "S" znajduje się przy medalionie, a "M" na barku.
Medalion w centrum ma haft przedstawiający złotego baranka z krzyżem zakończonym chorągwią - symbol Jezusa zmartwychwstałego. Baranek głową skierowany jest w prawo. Dookoła baranka w odległości co ok. 1-2 cm rozmieszczone są cztery współśrodkowe, wyhaftowane na złoto okręgi, ostatni stanowi krawędź medalionu.
opis stron (lewa/prawa) podany z perspektywy noszącego, chyba że podano inaczej
