Państwo opiekuńcze
Z Wikipedii
Państwo opiekuńcze (ang. welfare state), także: państwo dobrobytu, państwo bezpieczeństwa socjalnego – koncepcja państwa oraz społeczeństwa powstała pod wpływem tzw. ekonomii dobrobytu, ukształtowana po II wojnie światowej. Była głoszona w szczególności w latach 50.-80. XX wieku. Państwo opiekuńcze to państwo kapitalistyczne z silnym interwencjonizmem państwowym, będącym przeciwieństwem liberalizmu ekonomicznego, ma kłaść szczególny nacisk na rozwiązywanie problemów społecznych. Celem państwa opiekuńczego jest zapewnianie obywatelom bezpieczeństwa socjalnego poprzez skuteczne prawodawstwo.
Aktualnie w Europie toczy się debata na temat konieczności demontażu państwa socjalnego ze względu na kryzys gospodarczy oraz demograficzny krajów europejskich. Państwo socjalne coraz powszechniej kojarzone jest pejoratywnie ze zbyt dużą redystrybucją państwową nie prowadzącą do rozwiązania poważnych problemów społecznych.
Prawodawstwo państwa opiekuńczego ma służyć przede wszystkim zabezpieczeniu przeciwko podstawowym ryzykom życiowym, takimi jak: starość, choroba, niepełnosprawność czy bezrobocie. Stąd powszechny dostęp do państwowego szkolnictwa i służby zdrowia, osłony socjalne w postaci ulg różnego rodzaju, zasiłki dla bezrobotnych, budownictwo komunalne, wyższe emerytury i renty, dotacje do eksportu itp. Wydatki socjalne finansowane są wysokimi podatkami.
W analizach porównawczych modeli państwa dobrobytu rozwinięto rozmaite typologie. Esping-Andersen rozróżnia na przykład trzy typy państwa dobrobytu: reżimy liberalne (np. USA), reżimy konserwatywne (np. Niemcy) oraz reżimy socjaldemokratyczne (np. Szwecja). Kategoryzacja ta bazuje na trzech czynnikach: zależności między państwem a rynkiem w oferowaniu usług społecznych, jakości i rodzaju tych usług oraz oddziaływaniu polityki społecznej na społeczne uwarstwienie i społeczny podział władzy.
Inną płaszczyznę analizy proponuje teoria feministyczna. Tu uwagę skupia się na tym, na ile rezimy państwa dobrobytu reprodukują, zaostrzają lub łagodzą podziały ze względu na płeć.
Idea państwa opiekuńczego jest krytykowana przez prawicowe partie polityczne o charakterze konserwatywnym lub liberalnym oraz skrajną lewicę, która akcentuje klasowy charakter państwa, istnienie obok państwowej i społecznej, również prywatnej własności środków produkcji oraz istnienie rynku i brak planowości w sferze ekonomicznej. Popierają ją najczęściej partie socjaldemokratyczne oraz centrum i umiarkowana prawica.
[edytuj] Literatura
- G. Esping-Andersen: The three worlds of welfare capitalism. Cambridge 1990.
- N. Luhmann: Teoria polityczna państwa bezpieczeństwa socjalnego Warszawa 1994
- S. Zawadzki: Państwo o orientacji społecznej: geneza-doświadczenia-perspektywy. Warszawa 1996.
- Theresa Kulawik: Wohlfahrtsstaaten und Geschlechterregime im internationalen Vergleich http://web.fu-berlin.de/gpo/teresa_kulawik.htm
- Mechthild Veil: Wohlfahrtsstaatliche Konzepte, Kinderbetreuungskulturen und Geschlechterarrangements in Europa http://web.fu-berlin.de/gpo/mechthild_veil.htm
