Michaił Bachtin

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Michaił Michajłowicz Bachtin (17 listopada 1895 - 7 marca 1975), rosyjski filozof i literaturoznawca.

Zajmował się teorią literatury, krytyką literacką, historią i teorią kultury.

[edytuj] Koncepcje

Jest autorem koncepcji rozwoju czasu i czasoprzestrzeni (chronotop) w kulturze (przedstawionej na przykładach literackich). Teorii folkloru średniowiecza skonstruowanej na dziele François Rabelais'go. Teorii wielogłosowości powieści nowożytnej, do której przywiodła go analiza twórczości Dostojewskiego.

Jego propozycja jest globalna, antropologiczna, semiotyczna. Zwrócił uwagę na rolę interferencji kulturowych - w pełni poznać własną kulturę można jedynie przez pryzmat kultury innej. Twierdził, że literatura jest żywa tylko wtedy, gdy naśladuje rzeczywistość; zapis literacki jest przedłużeniem realnego dziania się. Życie polega na nawiązywaniu dialogu - bez dialogu nie ma życia. Język poezji czy eposu jest dla Bachtina martwy, monologowy, centralizujący, utwierdzający tradycję i autorytet, należący do sfery oficjalnej. Słowo powieści jest konkretne, społeczne, przesiąknięte zbiorem ocen, oddzielenie go od rzeczywistości nie jest możliwe - dla Bachtina nie ma podziału na literaturę i nie-literaturę. Powieść polifoniczna ma za zadanie pokazywanie języka "w jego konkretnym żywym całokształcie", w otwartej teraźniejszości, ma odzwierciedlać ogólny dyskurs czasu, mieścić w sobie wielość idiolektów, dialektów, socjolektów, zderzać ze sobą odmienne stanowiska i postawy. U źródeł powieści leży "wywrotowy" potencjał błazeńskiej różnojęzyczności karnawału, decentralizująca żywa gra "językami" w satyrze menippejskiej.

Kluczowe dla niego pojęcia: wielojęzyczność, wielogłosowość, głos, dialog, dialogiczność (zdialogizowane jest wszystko), powieść polifoniczna (jedyny dla Bachtina żywy gatunek literacki; wzorem powieści Dostojewskiego, antyprzykładem Tołstoj), karnawalizacja literatury, ambiwalentny ludowy śmiech, logika maski (wielość we wspólnym śmiechu), mowa cudza.

Był głównym inspiratorem koncepcji intertekstualności, ale nie należy jego "dialogiczności" z intertekstualnością utożsamiać.

[edytuj] Bibliografia

Michaił Bachtin, Problemy literatury i estetyki, przeł. Wincenty Grajewski, Warszawa 1982.
- W tej książce m.in.:
  - Epos i powieść (o metodologii badań nad powieścią);
  - Formy czasu i czasoprzestrzeni w powieści;
  - Z prehistorii słowa powieściowego;
  - Rabelais i Gogol (sztuka słowa i ludowa kultura śmiechu).
Michaił Bachtin, Problemy poetyki Dostojewskiego, przeł. Natalia Modzelewska, Warszawa 1970.
Michaił Bachtin, Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa Średniowiecza i Renesansu, przeł. Anna i Andrzej Goreniowie, Kraków 1975.