Miasto zamknięte

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Miasto zamknięte (ros. ЗАТО - Закрытые административно-территориальные образования) to określenie miasta lub osiedla, o ograniczeniach w przemieszczaniu się i zamieszkaniu, szczególnie w krajach byłego Związku Radzieckiego i obecnie Federacji Rosyjskiej. Obecnie istnieją przede wszystkim 2 rodzaje miast zamkniętych: z uwagi na znaczenie militarne i atomistykę.

Miasta zamknięte posiadały zakonspirowane nazwy, nawiązujące do nazw rejonów, w jakich były usytuowane - np. Tomsk-7, Krasnojarsk-45 itd. Oprócz restrykcji dotyczących przemieszczania się, zakonspirowane były tu też numery i nazwy ulic, szkół itd. Oprócz problemów związanych z ich opuszczaniem, były też pewne zalety: zarobki były tu wyższe niż na zewnątrz, niska przestępczość, bardzo dobra opieka socjalna, w sklepach dostępne były towary deficytowe gdzie indziej.

Oprócz istniejących ZATO (zamknięta administracyjno-terytorialna struktura) były też miasta zamknięte z uwagi na ich znaczenie strategiczne, np. Obwód kaliningradzki, Sewastopol, Władywostok (bazy wojskowe), Gorki (miejsce internowania Andrieja Sacharowa) i Perm (otwarte w 1987).

[edytuj] ZSRR i Rosja

Wraz z powstaniem Federacji Rosyjskiej ZATO zostały odtajnione i ich liczba obecnie to 45, gdzie żyje 1 345 000 ludzi. Liczba ZATO ulega zmniejszeniu, jednak od 30 października 2001, pomimo nie posiadania takeigo statusu, zostały dla obcokrajowców (z wyjątkiem obywateli Białorusi) zamknięte miasta: Norylsk, Dudinka, Igarka, Talnakh i Kaierkan. Część ZATO jest otwarta na inwestycje zagraniczne przy ruchu obcokrajowców tylko za pozwoleniem - dotyczy to sfery atomistyki i miast zrzeszonych w ramach amerykańsko-rosyjskiej inicjatywy NCI (Nuclear Cities Initiative).

Obecnie lista ZATO w Federacji Rosyjskiej:

10 miast RosAtomu (Federalnej Agencji Energii Atomowej):
- Żieleznogorsk (Железногорск, Красноярский край)
- Zariecznyj (Заречный, Пензенская область)
- Zielenogorsk (Зеленогорск, Красноярский край)
- Liesnoj (Лесной, Свердловская область)
- Nowouralsk (Новоуральск, Свердловская область)
- Oziorsk (Озёрск, Челябинская область)
- Sarow (Саров, Нижегородская область)
- Siewiersk (Северск, Томская область)
- Snieżnik (Снежинск, Челябинская область)
- Triochgornyj (Трёхгорный, Челябинская область)
ZATO Ministerstwa Obrony:
- bazy morskie marynarki wojennej:
  - Widiajewo (Видяево, Мурманская область)
  - Bolszoj Kamień (Большой Камень, Приморский край)
  - Wiljuczinsk (Вилючинск, Камчатская область)
  - Gadżijewo pod nazwą ZATO Skalistyj (Гаджиево, ЗАТО «Скалистый», Мурманская область)
  - Zaoziorsk (Заозёрск, Мурманская область)
  - Ostrownoj (Островной, Мурманская область)
  - Polarnyj (Полярный, Мурманская область)
  - Siewieromorsk (Североморск, Мурманская область)
  - Snieżnogorsk (Снежногорск, Мурманская область)
  - Fokino (Фокино, Приморский край)
- bazy wojsk rakietowych strategicznego znaczenia:
  - Gornyj (Горный, Читинская область)
  - Zwiozdnyj (Звёздный, Пермский край)
  - Kiedrowyj (Кедровый, Красноярский край)
  - Komarowskij (Комаровский, Оренбургская область)
  - Łokomotiwnyj (Локомотивный, Челябинская область)
  - Mołodiożnyj (Молодёжный, Московская область)
  - Oziornyj (Озёрный, Тверская область)
  - Pierwomajskij (Первомайский, Кировская область)
  - Swietłyj (Светлый, Саратовская область)
  - Swobodnyj (Свободный, Свердловская область)
  - Sibirskij (Сибирский, Алтайский край)
  - Sołnecznyj (Солнечный, Красноярский край)
  - Uralskij (Уральский, Свердловская область)
- bazy kosmiczne:
  - Znamieńsk (Знаменск, Астраханская область)
  - Krasnoznamieńsk (Краснознаменск, Московская область)
  - Mirnyj (Мирный, Архангельская область)
  - Sołnecznyj (Солнечный, Тверская область)
  - Uglegorsk (Углегорск, Амурская область)
- produkcja i unieszkodliwianie broni chemicznej:
  - Michałjowskij (Михайловский, Саратовская область)
  - Szichany (Шиханы, Саратовская область)
- znaczenie wojenne:
  - Woschod (Восход, Московская область)
  - Prioksk (Приокск, Московская область)
- broń laserowa:
  - Radużnyj (Радужный, Владимирская область)
- konstruowanie:
  - Mieżgorie (Межгорье, Башкортостан)

Oprócz tego status ZATO straciło osiedlo Wułkannyj czyli Pietropawłowsk-Kmacztskij-35 (Вулканный, Петропавловск-Камчатский-35, Мирный, Елизовский район Камчатской области). Oprócz tego miasta zamkniete znajdowały się także na terenie Kazachstanu: Bajkonur, Proziorsk, Stiepnogorsk, w Kirgizji Majłu Su (Майлуу Суу).

Specjalny status miast zamkniętych mają tzw. naukogrady (Наукоград), podlegające prezydentowi Federacji Rosyjskiej.

[edytuj] Ukraina

Na terenie Ukrainy status miasta zamkniętego miały Sewastopol i Dniepropietrowsk (do połowy lat 90-ych XX wieku).

[edytuj] Polska

W Polsce miasta zamknięte związane były z przebywaniem wojsk Związku Radzieckiego i jego bazami wojskowymi. Najbardziej znanym przykładami jest Borne Sulinowo i Świętoszów, zajętymi przez wojska radzieckie m.in. na mocy „Umowy o statusie prawnym wojsk radzieckich czasowo stacjonujących w Polsce” z dnia 17 grudnia 1956. W 1966 wojska radzieckie stacjonowały w 76 miejscowościach, w listopadzie 1989 wojska radzieckie użytkowały 6 300 różnych budynków, w tym 1 400 mieszkalnych, 13 lotnisk wojskowych (w tym pięć zapasowych), 1 bazę morską w Świnoujściu, 23 bocznice kolejowe o łącznej długości 64 km, a także 4 poligony wojskowe zajmujące razem 58 000 ha - razem około 70 000 ha obszaru Polski. W okresie do 8 kwietnia 1991 do 18 września 1993 zostały wycofane wszystkie oddziały rosyjskie z Polski.