Maciej Miechowita
Z Wikipedii
Maciej Miechowita, także Maciej z Miechowa, właściwie Maciej Karpiga (ur. 1457 r., zm. 8 września 1523 r.), lekarz, historyk, geograf, profesor Akademii Krakowskiej, ksiądz kanonik krakowski, alchemik i astrolog, od 1523 radny miasta Krakowa.
Urodzony w rodzinie chłopskiej, skończył szkołę parafialną w Miechowie, następnie studiował na Akademii Krakowskiej, w 1479 uzyskał tytuł magistra. Rektor szkoły katedralnej, od śmierci Jana Długosza do 1483. W latach 1483-1485 pogłębiał studia medyczne za granicą, prawdopodobnie we Włoszech (Bolonia), gdzie uzyskał tutuł doktora in medicina filosofia.
Po powrocie do kraju rozpoczął praktykę medyczną a także ok. 1500 został wykładowcą i profesorem Akademii Jagiellońskiej, gdzie ufundował m.in. drugą katedrę medycyny. Na Akademii Jagiellońskiej ośmiokrotnie sprawował funkcję rektora (1501-1519), dwukrotnie wybierany był podkanclerzem Akademii, przynajmniej raz był dziekanem wydziału medycyny.
Tractatus de duabus Sarmatis (Traktat o dwóch Sarmacjach) jest uznawany za pierwszą renesansową pozycję opisującą w duchu naukowym geografię i etnografię wschodniej Europy. W dziele tym Miechowita m.in. polemizuje z Ptolemeuszem, kwestionując istnienie w tym rejonie mitycznych gór Hiperborejskich i Ryfejskich. Zaprzecza także, wbrew przyjętym opiniom średniowiecznych i współczesnych mu pisarzy, istnieniu źródeł głównych rzek w pasmach górskich, upatrując ich początki w równinach. Pozycja ta było najczęściej tłumaczoną i drukowaną za granicą z dzieł Miechowity, i przyczyniła się także do popularyzacji tam mitu o polskiej szlachcie jako potomkach Sarmatów (Sarmatyzm).
Wśród jego innych dzieł poczytne miejsce zajmuje też Chronica Polonorum (Kronika Polska), pierwsze drukowane dzieje Polski, obejmujące czasy najwcześniejsze do r. 1506, będące podsumowaniem wieloletnich badań Miechowity nad historią i geografią ziem polskich. Kronika zawiera także dużo informacji z zakresu historii kultury, medycyny, etnografii, historii obyczaju i szybko zyskała sobie rozgłos zarówno w Koronie, jak i na Litwie. Po raz pierwszy kronika została wydana w 1519 r. pierwszy nakład skonfiskowano, ponownie wydana w 1521 roku po ocenzurowaniu. Usunięto min. negatywne oceny rządów Aleksandra Jagiellończyka, złagodzono opis klęski wyprawy mołdawskiej Olbrachta i zminimalizowano rolę, jaką w tej wyprawie pełnił Zygmunt Stary, oraz przypisano kniaziowi Glińskiemu, próbę otrucia króle Aleksandra. Podniesiono także przy wielu okazjach rolę prymasa Jana Łaskiego, co sugeruje, że to on właśnie był motorem ocenzurowania kroniki.
Maciej z Miechowa jest także autorem pierwszej polskiej drukowanej książki medycznej nt. epidemii, napisanej w związku z szerzącą się zarazą dżumy (Contra saevam pestem regimen) oraz poradnika (Conservatio sanitatis).
Nie wszystkie jego teksty zostały wydane drukiem, m.in.: Consilium dla Spytka z Melsztyna - porada lekarska, dwie biografie biskupów krakowskich, życiorys Św. Jana Kantego, Traktat o zasadach śpiewu kościelnego z r. 1483, recepty alchemiczne, horoskop szkoły św. Anny i wreszcie Testament (1514), który jest bogatym źródłem informacji na temat życia Miechowity, jego legatów i fundacji, a także jego prywatnej biblioteki.
Miechowita był także fundatorem szkół parafialnych, szpitali, kaplic, kościołów.
[edytuj] Wybrane publikacje
- Contra pestem sevam regimen, wyd. 1508;
- De sanguinis missione, wyd. 1508;
- Conservatio sanitatis, wyd. 1512;
- Tractatus de duabus Sarmatis Europiana et Asiana et de contentis in eis, wyd. 1517;
- Chronica Polonorum, wyd. 1919, 1921.
