Kontratyp
Z Wikipedii
Kontratyp - okoliczność wyłączająca karną bezprawność czynu. Zaistnienie kontratypu powoduje, że zachowanie wypełniające znamiona czynu zabronionego nie jest przestępstwem, tzn. działanie które w normalnych warunkach jest bezprawne, staje się prawnie dozwolone ze względu na zaistnienie określonych przesłanek.
Spis treści |
[edytuj] Geneza
Konstrukcja i pojęcie kontratypu powstały w polskiej nauce prawa karnego, ich twórcą był Władysław Wolter.
[edytuj] Rodzaje kontratypów
[edytuj] Podstawowe rodzaje
- działanie w ramach uprawnienia
- obrona konieczna
- stan wyższej konieczności
[edytuj] Inne rodzaje
- eksperyment
- dopuszczalne ryzyko sportowe (np. w sportach walki)
- Zgoda dysponenta dobrem
- Czynności lecznicze
- Karcenie małoletnich
- Zwyczaj
- Dozwolona krytyka
Należy zastrzec, że podany katalog zawiera także takie kontratypy, których istnienie jest w literaturze prawa karnego negowane. Niektóre z nich (jak np. czynności lecznicze i zgoda dysponenta dobrem) są przez część doktryny uważane za wypadki, kiedy ustawowe znamiona czynu zabronionego nie są wypełnione. Istnienie innych (takich, jak karcenie małoletnich i zwyczaj) jest przez niektórych autorów całkowicie negowane.
[edytuj] Kontratyp w prawie karnym
Kontratyp powoduje, że zachowanie wypełniające znamiona czynu zabronionego nadal jest czynem zabronionym, ale nie jest przestępstwem. Innymi słowy uchyla on karną bezprawność czynu. Kontratyp określony w przepisach prawa karnego nie musi uchylać bezprawności czynu w innych gałęziach prawa. Kontratyp w prawie karnym określa się zwrotem "nie popełnia przestępstwa", który jednak nie jest charakterystyczny tylko dla kontratypu, ponieważ może się również odnosić do wyłączenia winy (art. 26 § 2 Kodeksu karnego). Większość doktryny jest zdania, że kontratypy nie są znamionami czynu zabronionego, aczkolwiek sam autor tego pojęcia, Władysław Wolter, był zdania, że do ustawowych znamion każdego czynu zabronionego należy zanegowany kontratyp (brak kontratypu). Według niego zatem przepis o zabójstwie należy odczytywać następująco: "Kto zabija człowieka, lecz nie w obronie koniecznej... itd.).
[edytuj] Klasyfikacja kontratypów
Kontratypy klasyfikuje się na:
- kontratypy kodeksowe - określone w kodeksie karnym
- pozakodeksowe - nie wynikają z kodeksu karnego
- ustawowe - określone wprost w przepisach ustawy (niekoniecznie musi nią być kodeks karny)
- pozaustawowe - nie wynikają wprost z przepisów ustawy, lecz ich istnienie jest efektem interpretacji systemowej (według niektórych autorów także ze zwyczaju). Ta grupa kontratypów jest negowana przesz część doktryny.
- ogólne - wyłączają karną bezprawność wszystkich czynów zabronionych
- szczególne - wyłączają karną bezprawność jedynie niektórych czynów zabronionych
- bezwzględne - uchylają każdą bezprawność, nie tylko karną. Czyn popełniony w ramach kontratypu bezwzględnego nie tylko nie jest przestępstwem, lecz nie jest także bezprawny na gruncie prawa cywilnego i prawa administracyjnego
- względne - uchylają tylko karną bezprawność czynu. Kwestia odpowiedzialności cywilnej lub administracyjnej pozostaje otwarta.
[edytuj] Pojęcia związane
[edytuj] Prawo cywilne
W prawie cywilnym skutkiem okoliczności wyłączającej bezprawność czynu jest przede wszystkim wyłączenie odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę ze względu na fakt, że zachowanie wypełniające znamiona czynu niedozwolnonego nim nie jest.
[edytuj] Prawo konstytucyjne
Każda regulacja życia za pomocą prawa powoduje ograniczenie wolności człowieka. Prawo dzieli zachowania na prawne, czyli dozwolone, i bezprawne, przy czym istnieje zasada domniemania wolności jednostki i domniemania braku kompetencji organów państwa. W tym układzie zachowanie wypełniające znamiona czynu bezprawnego leży w sferze zachowań zakazanych przez prawo, a zaistnienie okoliczności wyłączającej bezprawność przenosi to zachowanie z powrotem do sfery zachowań prawnych.
[edytuj] Bibliografia
- Władysław Wolter, Nauka o przestępstwie, Warszawa 1973.
