Konfederacja tarnogrodzka

Z Wikipedii

Konfederacja Tarnogrodzka 1715-1716

[edytuj] Geneza

W okresie kryzysu wschodniego (na Litwie), w 1713, do Rzeczypospolitej wprowadzono wojska saskie, których utrzymanie spadło na szlachtę. Specjalnie na ten cel powołano w stolicy komisariat generalny. Miał on zajmować się pobieraniem kontrybucji na utrzymanie tych wojsk, stosując metody przypominające okupacyjne wojska szwedzkie sprzed paru lat. Proceder ten był jawnym złamaniem praw szlacheckich, gdyż nakładał nowe podatki bez zgody szlachty.

Wobec tych działań ze strony wojsk sojuszniczych szlachta zaczęła walkę zbrojną. Pierwsze wystąpiły województwa małopolskie. Mimo zaangażowania wojsk saskich w roku 1714 konflikt zaczął się rozprzestrzeniać. Senatorowie odmówili królowi poparcia, a szlachta zawiązała konfederacje wojewódzkie.

[edytuj] Przebieg

26 listopada 1715 r. w Tarnogrodzie zawiązano konfederację generalną. Marszałkiem generalnym został Stanisław Ledóchowski. Za cel konfederaci postawili sobie obronę wolności RP, doprowadzenie do wyjścia wojsk okupacyjnych oraz odsunięcie urzędników saskich od władzy. Do konfederacji przyłączyła się część wojska koronnego i litewskiego. Hetmani wielcy koronny i litewski Adam Mikołaj Sieniawski i Ludwik Pociej (mocno związani z Rosją) nie zdecydowali się na poparcie żadnej ze stron konfliktu.

W zimie wojska saskie rozpoczęły ofensywę pod dowództwem Jakuba Flemminga, przekroczyły Wisłę pod Sandomierzem i zajęły podstępem Zamość. Za pośrednictwem senatorów w styczniu 1716 r. w Rawie Ruskiej zawarty został rozejm między konfederatami a wojskami saskimi. Konflikt miał zostać rozstrzygnięty na zwołanym w tym celu sejmie. Niestety rozejm okazał sie nietrwały - w Wielkopolsce i na Litwie zawiązały się konfederacje. Car Piotr I, który nie chciał dopuścić do wzmocnienia pozycji Augusta II, obiecał konfederatom pomoc w usunięciu wojsk saskich, a nawet detronizację króla.

W lutym 1716 r. konfederaci zwrócili się z prośbą o mediację do Piotra I. Wcześniej odrzucili ofertę pomocy nuncjusza papieskiego, gdyż pamiętali o stanowczym poparciu kurii rzymskiej dla Augusta II podczas wojny północnej. Późniejsze starania o pośrednictwo Turcji czy cesarza były bezprzedmiotowe z powodu rozpoczynającej się wojny pomiędzy nimi. Wobec tego August II zgodził się na mediację rosyjską.

Rokowania rozpoczęły się w czerwcu 1716 r. w Lublinie. Zostały zerwane, gdyż konfederaci zdobyli Poznań, zaś Sasi w Sandomierzu powiesili Mikołaja Łaściszewskiego.

Zaostrzyła się sytuacja w obozie konfederatów. Obaj hetmani zostali odsunięci od władzy. Zawiedzeni stroną rosyjską konfederaci próbowali rokować bezpośrednio z królem. Jednak kompromis nie został osiągnięty. W tej sytuacji August II wezwał wojska rosyjskie na pomoc w połowie sierpnia 1716.

Kolejne rokowania rozpoczęto w Warszawie w październiku 1716 r. Rozmowy były bardzo trudne i żmudne, jednak doszło do pogodzenia stron. Traktat podpisano w 3 listopada 1716 r., został on zatwierdzony na sejmie niemym.