Finck von Finckenstein

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy rodziny magnackiej. Zobacz też: Finckenstein (Kamieniec) - przedwojenna nazwa wsi w woj. warmińsko-mazurskim, w pow. iławskim, w gminie Susz należącej do Finckensteinów .

Rodzina Finckensteinów - najbogatsza rodzina Prus Wschodnich

Rodzina Finckensteinów w 1940 r.

Portrety rodowe w pałacu w Kamieńcu

Herb Finckensteinów na kościele w Kamieńcu

Finckensteinowie pochodzili z Zurychu, gdzie byli znani wówczas w XII-XV w. jako Finckowie. Jedna z gałęzi rodu osiedliła się wówczas w Tyrolu (wówczas Karyntii). Założycielem linii pruskiej był Konrad, który w 1130 r. przyjął służbę u Krzyżaków. Część rodu, żyjąca w Karyntii (wówczas Prusach) nazwała swoje siedziby Finckenstein lub Finckenberg, stąd potem pochodziły ich nazwiska. Istniała jeszcze jedna gałąź Fincków – Von Auersberg. Majątki Finckensteinów koncentrowały się w Prusach Górnych, w starostwach iławskim, ostródzkim i dąbrówieńskim. Już w II poł. XVII w. byli potentatami i właścicielami trzech miast wraz z dziedzicznymi urzędami w Szymbarku, Dąbrównie i Iławie, zdecydowanie dominowali w XIX w., ich majątki w Szymbarku, Szymonowie, Jaśkowie i Lasecznie obejmowały wówczas powierzchnię ok. 14 tys. ha, z czego znaczna część (ok. 10 tys. ha) leżała na terenie starostwa iławskiego. Proces koncentracji majątków ziemskich w rękach tego rodu trwał od II poł. XVI w. Feliks Finck von Finckenstein w 1572 r. odkupił od Oelsnitzów dziedziczne starostwo w Dąbrównie, a potem iławskie od upadających Kreytzenów. Największe nabytki stały się ich udziałem na przełomie XVII i XVIII w. – w 1693 r. Ernst Finck von Finckenstein kupił od Wallenrodów Gardzień, w 1699 r. część Szymbarka od Polentzów i w 1705 r. Habersdorf od Eulenburgów.

W XVIII w. wydzieliły się linie Finckensteinów: starsza (na Finkenstein) i młodsza (na Szymbarku i Dąbrównie). Wzrostowi majątkowemu towarzyszyła kariera urzędnicza. Albrecht Konrad, ze starszej linii Finckensteinów, służył najpierw w armii holenderskiej (1676), a potem francuskiej. W 1689 r. podjął służbę wojskową w Brandenburgii w randze majora. Awansował stopniowo, by zostać feldmarszałkiem. Prowadził w latach 1706 i 1709 kampanie w Niderlandach, uczestniczył w zdobyciu Tournay i bitwie pod Malplaquet. Od 1717 r. był gubernatorem Kłajpedy, potem także Piławy, sprawował również naczelną komendę nad armią w Prusach. Spośród sześciorga dzieci, które dożyły dorosłego wieku, najwybitniejszym okazał się Karol Wilhelm, dyplomata i polityk, poseł w Sztokholmie, Kopenhadze, Londynie i Petersburgu, od 1749 r. Kabinettminister króla pruskiego Fryderyka II. Spośród Finckensteinów do znacznych godności w Prusach doszli także że Georg Christoph Finckenstein (1632-1697), nadburgrabia od 1690 r. i Karol Friedrich Finckenstein (1743-1803), prezydent sądu krajowego w Kwidzynie, najwyższego sądu w prowincji Prusy Zachodnie.

[edytuj] Posiadłości

Od pewnego momentu wysiłki, nastawione dotychczas na powiększanie posiadłości, skierowały się na zabezpieczanie stanu majątkowego. Stosunkowo najwcześniej podjęli je Dohnowie, których dobra liczące łącznie 1348 łanów ziemi uprawnej pozwalają określić dla połowy XVII w. jako najbogatszych w Prusach Książęcych. W latach 1621, 1624 i 1652 zawarli oni na zjazdach rodzinnych pacta familiae, ustanawiające wspólną kasę rodową, archiwum w Morągu, spłatę wian córek w formie pieniężnej oraz niepodzielność latyfundium złożonego z pięciu kluczy w Ławkach, Słobitach, Karwinach, Gładyszach i Markowie. W 1699 r. Ernst von Finckenstein zastrzegł w testamencie prawo do dziedziczenia tylko męskim liniom rodu. Inną praktyką było ustanawianie majoratów (fideikomisów, ordynacji), rodzinnych fundacji, oddających administrację majątku w ręce jednego, najczęściej najstarszego przedstawiciela. Uczynili tak Lehndorffowie i Schwerinowie.

Podkreśleniem ustabilizowanej pozycji społecznej i majątkowej rodu, zaakcentowaniem przynależności do elity, a przy tym wyrazem możliwości finansowych była jego siedziba. Nowe budowle, wzniesione przez uznanych architektów, naśladujące rodowe siedziby francuskie lub włoskie i stanowiące dzieła sztuki, górowały nad domami średniej szlachty. Wnętrza ozdobione portretami żyjących i zmarłych wybitnych członków rodu, zawierającymi też informacje o ich zasługach, sprawowanych urzędach i koligacjach, stanowiły swoisty panteon wielkości i sławy właściciela. W tym dążeniu do wyróżnienia się poszczególnych rodzin tkwiła ich własna świadomość przynależności do warstwy wyższej stanu uprzywilejowanego, samookreślenie się jako magnata.

Pałac w Kamieńcu Suskim przed II wojną światową, należący do Finckensteinów

Pierwsze pałace rodowe w Prusach Książęcych powstały późno w porównaniu do innych krajów europejskich. Wprawdzie już w końcu XVI w. lub w I poł. XVII w. słyszymy o dworach obronnych Dohnów w Morągu, Słobitach i Mrągowie oraz Lehndorffów w Sztynorcie, lecz ich rozbudowa w stylu barokowym przypadła dopiero na pocz. XVIII w. W tym samym czasie powstały także pałace Dohnów w Gładyszach, Karwinach, Kwintajnach i Ławkach, a także Eulenburgów w Galinach, Groebenów w Łabędniku i Ponarach, Doenhoffów w Drogoszach, Hoverbecków w Nakomiadach, nieco wcześniej, bo w ostatnich latach XVII w. Finckensteinów w Dąbrównie i Tettauów w Tolko.