Eugeniusz Ajnenkiel

Z Wikipedii

Eugeniusz Ajnenkiel, pseud. i kryptonimy Ela, Lemiesz, Eug. Wnuk (ur. 1 kwietnia 1900 w Łodzi, zm. 7 stycznia 1981 w Łodzi), historyk polski, działacz partyjny i samorządowy, poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy i Sejm PRL.

Był synem Stanisława, szewca, uczestnika rewolucji 1905-1907. W 1911 ukończył czteroklasową szkołę Polskiej Macierzy Szkolnej i podjął pracę jako pomocnik murarski; uzupełniał naukę metodą samokształcenia, potem także na wykładach Uniwersytetu Ludowego im. Tadeusza Kościuszki i kursach Towarzystwa Oświatowego "Naprzód". W 1914 zgłosił się ochotniczo do Legionów, ale jako małoletni nie został przyjęty. Zaangażował się natomiast w działalność w Polskiej Parii Socjalistycznej, wprowadzony w listopadzie 1915 przez starszego brata Alfreda; zajmował się m.in. kolportażem druków, na polecenie partii wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej, był korespondentem warszawskiego tygodnika PPS "Jedność Robotnicza", organizował Związek Pracowników Fryzjerskich.

W listopadzie 1918 uczestniczył w akcji rozbrajania Niemców w Łodzi. Był w t.r. delegatem na XV Zjazd PPS w Warszawie, potem także na XIX i XXII Kongres; zasiadał w Łódzkim Okręgowym Komitecie Robotniczym (1917, 1923-1931, m.in. jako sekretarz). Redagował organ Łódzkiego Okręgowego Komitetu Robotniczego "Łodzianin" oraz jego terenową mutację "Sztandar Pracy". Działał również w radzie kasy chorych, Związku Pracowników Komunalnych i Instytucji Użyteczności Publicznej (wiceprzewodniczący), Okręgowej Komisji Związków Zawodowych w Łodzi, Towarzystwie Uniwersytetu Robotniczego, Lidze Obrony Praw Człowieka i Obywatela, spółdzielczości (wiceprezes Rady Nadzorczej Robotniczej Spółdzielni Mieszkaniowej "Lokator", wiceprzewodniczący Rady Nadzorczej Banku "Społem" w Łodzi). W pracy zawodowej był początkowo urzędnikiem skarbowym (po ukończeniu kursu Polskiej Straży Skarbowej w 1919), od czerwca 1923 pracował w Zarządzie Miejskim w Łodzi (do wybuchu II wojny światowej), m.in. jako sekretarz Prezydium Magistratu i redaktor "Dziennika Zarządu m. Łodzi". Od listopada 1938 pełnił funkcję kustosza ds. organizacji Muzeum Walk Niepodległościowych im. Józefa Piłsudskiego.

We wrześniu 1939 współkierował obroną przeciwlotniczą Łodzi; 6 września opuścił miasto, ale powrócił po miesiącu i włączył się w struktury ruchu oporu. W grudniu 1939 został aresztowany, a w styczniu 1940 wysiedlony do Krakowa, gdzie przeżył okupację, pracując w Krakowskiej Miejskiej Kolei Elektrycznej oraz działając w PPS-Wolność, Równość, Niepodległość. Ponownie działał w PPS po wojnie; w lutym 1945 został kierownikiem Wydziału Propagandy Wojewódzkiego Komitetu PPS w Łodzi, a miesiąc później wiceprezydentem Łodzi. W maju 1945 znalazł się w składzie Rady Naczelnej PPS (ponownie wybierany na XXVI i XXVIII Kongresie partii, odpowiednio w 1945 i 1947). Od 3 maja 1945 pełnił mandat poselski w Krajowej Radzie Narodowej (pracował w komisjach Organizacyjno-Samorządowej, Wyznaniowej i Narodowej), a od stycznia 1947 w Sejmie Ustawodawczym (członek komisji Odbudowy i Skarbowo-Budżetowej).

W styczniu 1948 zgłosił na konferencji sprawozdawczo-wyborczej PPS zastrzeżenia wobec niektórych warunków zjednoczenia z PPR; część jego kolegów partyjnych uznała go za przeciwnika zjednoczenia - w atmosferze oskarżeń ustąpił z Rady Naczelnej PPS oraz stanowiska wiceprezydenta Łodzi, a w październiku 1948 został wydalony z partii. Pozostawał formalnie posłem na Sejm, ale faktycznie z pracy w parlamencie również zrezygnował. Skoncentrował się na działalności spółdzielczej i społecznej, m.in. przyczynił się do reaktywowania spółdzielni "Lokator" i objął funkcję przewodniczącego jej Rady Nadzorczej (później Rady Spółdzielni); działał także w Towarzystwie Uniwersytetu Robotniczego. Pracował jako dyrektor Biura Dokumentacji Technicznej Remontów Budowlanych Przemysłu Lekkiego, wicedyrektor łódzkiej Izby Rzemieślniczej, inspektor techniczny w Przedsiębiorstwie Montażu Urządzeń Kapoalń Rud w Łodzi.

W 1956 przywrócono mu prawa członka partii (wówczas już PZPR) i powołano w skłąd Komitetu Łódzkiego. Od grudnia 1956 do listopada 1957 pełnił ponownie funkcję wiceprezydenta Łodzi (tj. wiceprzewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej). W latach 1957-1965 przez dwie kadencje pełnił mandat poselski, uczestnicząc w pracach Komisji Kultury i Sztuki i Komisji Planu Gospodarczego (wiceprzewodniczący 1957-1961). Był również radnym Miejskiej Rady Narodowej w Łodzi (1957-1973, cztery kadencje) oraz przewodniczącym kilku komisji tej Rady (Oświaty i Nauki, Kultury i Sztuki, Budżetu i Planu Gospodarczego). Od czerwca 1965 pozostawał na rencie dla zasłużonych. Działał w Towarzystwie Przyjaciół Łodzi (1957 współzałożyciel, 1959-1967 przewodniczący zarządu) i Towarzystwie Przyjaciół Dzieci (przewodniczący oddziału łódzkiego, członek Zarządu Głównego).

Był znanym historykiem ruchu robotniczego. Z ramienia Komitetu Łódzkiego PZPR organizował Muzeum Historii Ruchu Rewolucyjnego w Łodzi (1958-1960), później przewodniczył Radzie Naukowej tego muzeum; wchodził również w skład Rady Naukowej Zakłądu Historii Partii przy KC PZPR (1957-1963) oraz Muzeum Włókiennictwa w Łodzi (1959-1965), był członkiem Komisji Historii Ruchu Zawodowego przy Centralnej Radzie Związków Zawodowych w Warszawie. Ogłosił około 250 publikacji dotyczących historii ruchu socjalistycznego i kultury robotniczej, m.in. Bojowcy PPS. Brawurowi. Bohaterscy. Niezłomni. W 25 rocznicę czynu bojowego o sprawę robotniczą i niepodległość Polski (1929), Śpiewnik robotniczy PPS (1945), Czerwona lutnia. Pieśni robotnicze (1964), artykuły w Słowniku biograficznym działaczy polskiego ruchu robotniczego. Od 1931 należał do Oddziału Łodzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego.

W 1964 został laureatem nagrody miasta Łodzi; był odznaczony m.in. Medalem Niepodległości (1935), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1957), Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1980).

Starszy brat Alfred Ajnenkiel (ur. 28 czerwca 1892 w Warszawie, zm. 15 października 1918 w Łodzi) także był działaczem ruchu robotniczego. Ukończył w Łodzi szkołę początkową, następnie uzyskałzawód ślusarza i pracował w jednej z łódzkich fabryk. Działał w organizacjach oświatowych i kulturalnych (m.in. towarzystwach śpiewaczych), był związany z PPS. Lata 1915-1917 spędził na przymusowych robotach w Niemczech, gdzie także brał udział w pracy społecznej. W 1917 nielegalnie powrócił do Łodzi i współpracował z tajną drukarnią PPS, prowadzoną przez A. Purtala. Używał pseudonimu Spokojny. Od lipca 1918, po wykryciu drukarni i akcji władz, w czasie której zginęło dwóch policjantów, musiał ukrywać się, przebywał m.in. w Warszawie pracując przy wyrobie bomb i petard na potrzeby PPS. Zmarł jesienią 1918 na gruźlicę, której nabawił się w czasie robót w Niemczech. Pośmiertnie został odznaczony Medalem Niepodległości.

Źródła:

• Paweł Samuś, Eugeniusz Ajnenkiel, w: Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, tom I: A-D, Książka i Wiedza, Warszawa 1986
• Eugeniusz Ajnenkiel, Alfred Ajnenkiel, w: Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, tom I: A-D, Książka i Wiedza, Warszawa 1986