Drzwi Gnieźnieńskie
Z Wikipedii
Drzwi Gnieźnieńskie ("Porta Enea" - Drzwi Spiżowe, "Porta Regia" - Drzwi Królewskie) - unikalny zabytek romańskiej sztuki odlewniczej, wykonane ok. 1175 (nie znany dokładny czas i miejsce) za panowania księcia Mieszka III Starego. Osadzone w portalu wewnętrznym kruchty południowej Archikatedry gnieźnieńskiej. Oba skrzydła różnej wielkości (lewe wys. 328 x szer. 84 cm i prawe 323 x 83 cm), odlane z brązu metodą wosku traconego (lewe, bardziej wypukłe w całości, a prawe w 24 częściach i zlutowane), zawierają po dziewięć kwater z płaskorzeźbami scen figuralnych i obramowanych bordiurą zdobioną ornamentem roślinnym z wplecionymi postaciami ludzi i zwierząt. Umocowane na nich kołatki w kształcie lwich głów odlano oddzielnie. Na pionowej listwie skrzydła lewego istnieje słabo widoczny napis, którego fragmenty (pojedyncze grupy liter) odczytał w XIX wieku kan. Ignacy Polkowski. Prawdopodobnie zawiera on m. i. imię artysty, który wykonał Drzwi Gnieźnieńskie, najcenniejszy zabytek sztuki romańskiej w Polsce.
Drzwi zdobi 18 scen z życia św. Wojciecha od narodzin do śmierci męczeńskiej. Skrzydło lewe zawiera obrazy z pobytu świętego w Czechach, Niemczech i we Włoszech (w układzie od dołu do góry), a prawe z działalności misyjnej w Polsce i w Prusach (w układzie od góry do dołu).
- Skrzydło lewe:
- narodzenie i kąpiel Wojciecha w 956 w Libicach.
- złożenie chorego dziecka na ołtarzu i ofiarowanie go do stanu duchownego.
- oddanie chłopca w 972 do szkoły Otryka przy katedrze w Magdeburgu.
- modlitwa nocna Wojciecha przed kaplicą męczenników w Pradze lub Magdeburgu.
- nadanie Wojciechowi godności biskupa w 983 w Weronie (cesarz Otton II wręcza Wojciechowi pastorał).
- uzdrowienie człowieka opętanego złymi duchami.
- widzenie senne Wojciecha (Chrystus domaga się, by przestał tolerować handel niewolnikami).
- oskarżenie przez Wojciecha Żydów o handel niewolnikami chrześcijańskimi przed księciem czeskim Bolesławem II Pobożnym (napomnienie go, by przestał tolerować ten stan).
- cud z dzbankiem ok. 995 w rzymskim klasztorze św. Bonifacego i św. Aleksego na Awentynie (upuszczony przez Wojciecha gliniany dzban z wodą lub winem nie rozbił się, co uznano za cud).
- Skrzydło prawe:
- przybycie Wojciecha łodzią do kraju Prusów w 997 z dwoma mnichami, bratem przyrodnim Radzimem Gaudentym oraz Boguszem Benedyktem i orszakiem zbrojnych (na brzegu stoją uzbrojeni Prusowie).
- chrzest nawróconego Prusa (scena oparta na przekazach).
- kazanie Wojciecha do Prusów.
- ostatnia msza św. Wojciecha.
- śmierć męczeńska Wojciecha 23 kwietnia 997 (scena przebicia oszczepem i obcięcia głowy).
- wystawienie na marach ciała Wojciecha owiniętego w całun i głowy jego wbitej na pal strzeżonych przez orła.
- wykupienie ciała Wojciecha (wg legendy książę Bolesław Chrobry wykupił je ilością złota równoważną jego ciężarowi).
- sprowadzenie ciała Wojciecha z Prus do Gniezna.
- złożenie ciała Wojciecha w grobie w Archikatedrze gnieźnieńskiej (w 997) w obecności biskupa i księcia Bolesława Chrobrego.
