Czersk (województwo mazowieckie)

Jedno z najstarszych miast na Mazowszu i jego dawna stolica. Obecnie Czersk znany jest głównie z ruin średniowiecznego zamku książąt mazowieckich, które są główną atrakcją turystyczną tej małej miejscowości i równocześnie jednym z najcenniejszych zabytków na Mazowszu.

Czersk znajduje się w odległości kilku kilometrów od Góry Kalwarii. Położony jest nad Jeziorem Czerskim, starorzeczem wiślanym. Kilkaset metrów dalej płynie Wisła.

[edytuj] Historia

Początki osadnictwa na wzgórzu w miejscu obecnego Czerska datuje się na epokę kamienną. Okolica była atrakcyjnym miejscem dla założenia osady ze względu na położenie na skrzyżowaniu szlaków handlowych, umiejscowienie na skarpą oraz dogodną przeprawę przez Wisłę.

Pierwszy gród powstał na w XI wieku na miejscu osady z VII-VIII wieku. W XII wieku Czersk staje się siedzibą kasztelana a w 1252 archidiakonatu, podległego biskupstwu poznańskiemu, co czyniło go ważnym ośrodkiem politycznym. W tym samym wieku stał się Czersk stolicą księstwa mazowieckiego. W miejscowości powstał targ miejski.

Prawa miejskie uzyskał Czersk w 1350 roku, a w 1386 roku został lokowany na prawie chełmińskim. Na przełomie XIV i XV wieku książę Janusz I Mazowiecki zbudował w Czersku wieloboczny zamek z dwoma wieżami oraz wieżą bramną (później dobudowano arkadowy most w miejsce zwodzonego). Od końca wieku powoli zaczął tracić znaczenie na rzecz Warszawy, dokąd w 1413 roku przeniesiona została siedziba księstwa. Przyczynę upadku miasta upatruje się często w przesunięciu się Wisły w XIV wieku. Do Warszawy, która zaczęła mieć bardziej dogodne położenie, przeniesiono kapitułę kolegiaty mazowieckiej.

Ponowny okres rozkwitu przeżył Czersk, gdy rządziła nim królowa Bona, żona Zygmunta Starego. Otrzymała ona Czersk jako odprawę wdowią po śmierci Zygmunta Starego. Królowa chętnie przebywała w tym mieście i z jej inicjatywy powstały wtedy browary (sławne piwo czerskie), rozwinął się handel, uprawa winorośli i ogrodnictwo.

W czasie potopu szwedzkiego Czersk doznał bardzo poważnego uszczerbku. Wojska szwedzkie po doznaniu klęski od Stefana Czarnieckiego pod Warką wycofując się opanowały twierdzę czerską i doszczętnie ją zdewastowały. Od tego czasu nastąpił dalszy, systematyczny regres miasta. W latach 1762-1766 marszałek wielki koronny Franciszek Bieliński podjął próbę odbudowy zamku (wtedy powstał most przez fosę), jednak po dostaniu się pod zabór pruski mury zostały zburzone, co pozbawiło twierdzę resztek znaczenia militarnego. W 1869 roku zostały Czerskowi odebrane przez władze rosyjskie prawa miejskie.

Ciekawostką turystyczną jest fakt, że obecny Czersk położony jest niezmiennie na średniowiecznym planie miasta. Niewiele jest tak małych miejscowości, które mogłyby się poszczycić targiem o średniowiecznym rodowodzie (obecnie plac Tysiąclecia). Imponująco prezentuje się zamek od strony Wisły, a także widok z wieży zamku na okolicę.