Chińskie nazwiska
Z Wikipedii
Typowe chińskie nazwisko składa się z:
- Występującego na początku jednosylabowego nazwiska rodowego, np. Mao, Li, Jiang, Hu itd.
- Następującego po nim jedno- lub dwusylabowego imienia;
Dwusylabowe nazwiska, np. Ouyang, Sima, należą do rzadkości. Z kolei najpopularniejsze nazwiska np. Li, Liu, Zhang itd. mają po kilkadziesiąt, a nawet kilkaset milionów użytkowników.
Tradycyjne imiona są zwykle dwusylabowe, choć ostatnio panuje moda na imiona jednostylabowe, np. Yao Ming. Zgodnie z tradycją rodzice często starają się, żeby imiona rodzeństwa miały jeden znak wspólny. Taki układ miały m.in. imiona słynnych sióstr Song: Song Meiling, Song Qingling i Song Ailing.
Spis treści |
[edytuj] Kolejność imienia i nazwiska
Odwrotna niż w jęz. polskim, tradycyjna chińska kolejność nazwisko-imię prowadzi do częstych nieporozumień, a w szczególności nagminnego mylenia imienia z nazwiskiem. Utarło się jednak, że ta kolejność jest przestrzegana, chyba, że sam zainteresowany postanowi inaczej. Kolejność "zachodnią" (imię-nazwisko) przyjmują najczęściej Chińczycy, którzy żyją lub pracują za granicą, np. Yundi Li, Ang Lee czy Ziyi Zhang itd. W chińskiej pisowni osoby wymieniane są jako: Li Yundi, Lee Ang, Zhang Ziyi.
Bardzo możliwe, że wraz z otwieraniem się Chin na świat i upowszechnianiem się wiedzy nt. chińskich nazwisk, kolejność imię-nazwisko niebawem stanie się normą tj. jak to miało miejsce w przypadku nazwisk japońskich. Taką kolejność już wprowadzają m.in. niektóre serwisy internetowe, np. Internet Movie Database.
Chińską kolejność, podobnie zresztą jak wiele chińskich nazwisk, przejęto także w Korei i Wietnamie.
[edytuj] Odmiana chińskich nazwisk po polsku
Jeżeli chodzi o odmianę chińskich nazwisk w języku polskim nie istnieje żadna norma. W specjalistycznym piśmiennictwie utarło się jednak kilka zasad, które są na ogół przestrzegane, choć nie są zbyt konsekwentne:
- Jeżeli piszemy razem nazwisko i imię, to odmieniamy tylko imię, o ile pozwala na to jego końcówka, najczęściej -ng, -n, -ui, -ei, -ai itd., np. Deng Xiaopinga, Lu Xuna, Zhou Enlaia itd. Tam gdzie końcówka nie pozwala, nazwiska nie odmieniamy: Zhang Ziyi, Zhu De albo Lin Biao.
- Jeżeli jednak wymieniamy samo nazwisko, to podlega ono odmianie: np. Dengowi, Sunowi, Jiangowi itd. Nazwisko nie odmienia się, kiedy uniemożliwia to jego końcówka, np. Mao, Hu, Lu, Jiao tid., a także kiedy chodzi o kobietę: np. panią Zhang, o pani Wen itp.
[edytuj] Spolszczanie i wymowa
Istnieją nieliczne nazwiska, która mają utartą polską pisownię. To przede wszystkim Czang Kaj-szek i Sun Jat-sen, których brzmienie pochodzi z chińskich dialektów południowych i trafiło do polskiego przez angielski. Stosowanie tych form jest zalecane ze względu na uzus, aczkolwiek niektórzy tłumacze (niestety większość poświęconych Chinom, publikacji wydawanych w Polsce to tłumaczenia) stosują pisownię w Hanyu Pinyin: Jiang Jieshi i Sun Zhongshan.
W przypadku niektórych nazwisk utarła się pisownia w brytyjskiej transkrypcji Wade'a-Gilesa, którą osoby nie zaznajomione z problemem transkrybowania chińskich nazw i nazwisk na alfabet łaciński często mylnie biorą za obowiązującą pisownię polską. Dobrym przykładem jest tu Mao Tse-tung.
Obecnie zalecaną i najczęściej stosowaną pisownią jest Hanyu Pinyin.
[edytuj] Szerokie użycie nazwiska w jęz. chińskim
Kolejność nazwisko-imię ma uzasadnienie w nieco innej funkcji jaką pełni w Chinach nazwisko. Jest ono używane dużo częściej niż na Zachodzie, podczas gdy imię pozostaje zarezerwowane dla rodziny i najbliższych przyjaciół.
Żeby osłabić formalny wydźwięk nazwiska, Chińczycy dodają do niego rozmaite przyrostki, np. lao (stary), xiao (mały), da (duży). Takie przyrostki są stosowane wśród znajomych i np. forma Lao Che (Stary Che) będzie odpowiadała polskiej formie panie Czesiu.
Po nazwisku dodaje się często tytuły w rodzaju xiansheng (pan, albo mąż), taitai (pani o kobiecie w średnim wieku), xiaojie (o młodej kobiecie) itd. W myśl tej zasady do Anga Lee, można zwrócić się Li Xiansheng (Panie Lee), a do Zhang Ziyi - Zhang Xiaojie (Panno Zhang).
Ekwiwalentem polskiego "pana"/"pani" są także typowe dla języka chińskiego tytuły zawodowe, np. laoshi (nauczyciel), jiaoshou (profesor), daifu ("doktor" o lekarzu), shifu (mistrz) itd. Od takiego tytułu wzięła się w przeszłości m.in. zlatynizowana forma imienia "Konfucjusza"; po chińsku Konfucjusz nazywa się bowiem Kong Fuzi - Wielki Mistrz Kong, co jezuici zapisali po łacinie - Confucius.
Tytuł zi (mistrz) występuje również po innych nazwiskach chińskich filozofów: m.in. Mengzi, Sunzi, Xunzi, Laozi, Mozi itd.
[edytuj] Angielskie imię
W Hongkongu, Singapurze na Tajwanie, a ostatnio także w ChRL modne jest przyjmowanie angielskiego imienia, co ułatwia kontakty z cudzoziemcami, którym łatwiej takie imię zapamiętać. Wielu Chińczyków jest znanych pod tymi imionami, np. Jackie Chan, Bruce Lee, Leslie Cheung itd. Zdaniem socjologów moda na angielskie imię przyspiesza okcydentalizację dalekowschodnich społeczeństw.
[edytuj] Dziedziczenie nazwiska
W Chinach dzieci dziedziczą nazwisko po ojcu. Kobiety po zamążpójściu pozostają przy nazwisku panieńskim.
[edytuj] Chińskie nazwiska cudzoziemców
Od czasów misyjnej działalności jezuitów w Chinach utarło się, że osoby zawodowo i lub osobiście związane z tym krajem dla wygody Chińczyków przyjmują chińskie nazwiska. Tworzy się je zwykle według następujących zasad:
- Znajduje się chińskie nazwisko odpowiadające pierwszej sylabie nazwiska obcego
- Tworzy się imię przypominające brzmieniem oryginał, a strukturą i konotacjami - imię chińskie.
Osoby, które przyjęły chińskie nazwiska to m.in. Joseph Needham, Mateusz Ricci, Michał Boym, Robert van Gulik.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
Generator chińskich nazwisk i imion (en) - należy wpisać swoje nazwisko i imię; generator uwzględnia czynnik astrologiczny (patrz też: chińskie imiona)
