Bank Polski
Z Wikipedii
Bank Polski
1. Bank emisyjny i kredytowy działający w latach 1828–1885 w Królestwie Polskim, z siedzibą w Warszawie. Założony przez księcia Ksawerego Druckiego-Lubeckiego.
Była to instytucja rządowa o własnej osobowości prawnej. Bank Polski miał prawo emisji banknotów do wysokości kapitału zakładowego (początkowo 30 mln zł polskich, od 1834 — 42 mln, od 1841 — 8 mln rubli, czyli ok. 53 mln zł pol.), udzielał kredytów krótko- i długoterminowych, obsługiwał pożyczki zagraniczne.
W latach 1829–1837 finansował budowę dróg w Królestwie Polskim, 1829–1842 — górnictwo rządowe (w 1833 stał się jego inwestorem i administratorem) itp. Od 1834 finansował budowę cytadeli warszawskiej.
W 1869 został podporządkowany rosyjskiemu Ministerstwu Skarbu w Petersburgu, w 1870 pozbawiony prawa emisji banknotów i udzielania kredytów długoterminowych.
1 stycznia 1886 został postawiony w stan likwidacji (zakończonej 1894) a jego majątek przejął Bank Państwowy Rosji.
2. Bank emisyjny z siedzibą w Warszawie, założony 20 stycznia 1924 (a faktycznie działający od 28 kwietnia 1924), na mocy ustawy o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej z dnia 11 stycznia 1924, w formie spółki akcyjnej z kapitałem 100 mln zł. Później kapitał podniesiono do 150 mln, podzielonych na 1,5 mln imiennych akcji po 100 zł każda.
Głównymi zadaniami Banku było: emisja pieniądza, regulowanie obiegu pieniężnego i ułatwianie kredytu. Powołanie Banku było jednym z etapów reformy pieniądza Władysława Grabskiego. Ponieważ Bank był spółką akcyjną, której akcje mogli nabywać zwykli obywatele, był on w dużej mierze niezależny od rządu, ale realizował jego politykę pieniężną.
Władzami Banku były:
- Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy
- Rada Banku (prezes, wiceprezes i 12 członków wybranych przez Zgromadzenia na 3 lata)
- Prezes i wiceprezes Banku mianowany przez Prezydenta RP na wniosek Rady Ministrów na okres 5 lat z możliwością przedłużenia nominacji
- Dyrekcja
- Komisja Rewizyjna
Bank miał monopol na emisję banknotów do 31 grudnia 1944. Co najmniej 40% pieniądza miało mieć pokrycie w złocie (w mniejszej ilości w srebrze) i dewizach. Dywidenda wypłacana akcjonariuszom nie mogła przekraczać 8%. Gdy zysk wynosił od 8 do 12%, to połowa przypadała Skarbowi Państwa, a druga połowa akcjonariuszom jako superdywidenda. Powyżej 12% państwo brało 2/3. Likwidacja Banku, wygaśnięcie przywileju lub dalsze prowadzenie Banku jako zwykłego banku wymagało 2/3 głosów Walnego Zgromadzenia.
We wrześniu 1939 Bank wywiózł za granicę cały zapas złota i innych walorów. Siedzibą Banku Polskiego do czerwca 1940 był Paryż, następnie Londyn, skąd w 1946 powrócił do kraju z zapasem złota. Ponieważ nowe władze kraju, wprowadzone do Polski przez Armię Czerwoną założyły w 1945 całkiem nowy Narodowy Bank Polski, więc BP nie wznowił działalności, lecz wszedł w okres likwidacji zakończonej w 1952.
Zobacz też: marka polska, złoty polski
