Web Analytics
Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions Partie génératrice d'un groupe - Wikipédia

Partie génératrice d'un groupe

Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.

Vous avez de nouveaux messages (diff ?).

Une partie génératrice d'un groupe G est une partie A telle que tout élément du groupe s'écrit comme produit d'un nombre fini d'éléments de A et de leurs inverses. Durant tout l'article, la lettre G désigne un groupe, dont la loi est notée multiplicativement, et dont le neutre est noté e.

Sommaire

[modifier] Sous-groupe engendré par une partie

L'intersection de sous-groupes de G est un sous-groupe de G. Pour une partie S \subset G de G, il existe un sous-groupe de G, minimal pour l'inclusion, contenant S, à savoir l'intersection de tous les sous-groupes contenant S. On l'appelle sous-groupe engendré par S, et noté \left \langle S \right \rangle.

Description : Il est parfois utile de disposer d'une description des éléments du groupe \left \langle S \right \rangle. Ce sont exactement les produits d'éléments ou d'inverses de S :

\left\langle S \right\rangle = \left\{  x_1^{\varepsilon _1} x_2^{\varepsilon _2} \cdots x_n^{\varepsilon _n}  | n \in \mathbb{N} \; \mbox{et} \; \forall i, x_i \in S, \varepsilon_i = \pm 1  \right\}

Par convention, le produit vide est égal au neutre e du groupe.

[modifier] Exemple

  • Dans le groupe abélien Z/ n Z, le groupe engendré par la classe d'un entier k est le sous-groupe Z/ d Zd désigne le pgcd de k et de n.
  • Dans le cas d'un groupe G fini, l'inverse d'un élément x est une puissance de x (plus précisément, on a x − 1 = xd − 1, où d désigne l'ordre de x). Il suit donc que le sous-groupe engendré par un sous-ensemble S d'un groupe fini G, est l'ensemble des éléments de G qui sont produits d'éléments de S.


[modifier] Partie génératrice d'un groupe

On dit que S est une partie génératrice du groupe G, ou que G est engendré par S lorsque :

G = \langle S \rangle

Autrement dit, tout élément de G est produit d'éléments de S ou de leurs inverses. Certaines fois, il peut être pratique de disposer d'un algorithme permettant d'expliciter un tel produit.

[modifier] Groupe monogène

Le groupe G est dit monogène s'il est engendré par un seul de ses éléments.

G est monogène \Leftrightarrow \exists a \in G \, / \, G = \langle a \rangle

Si de plus G est fini, alors on dit que G est cyclique.

La classification des groupes monogènes n'est pas difficile. Si a engendre G, l'application Z\rightarrow G:n\mapsto a^n est un homomorphisme de groupes. Par le lemme de factorisation, cet homomorphisme induit l'isomorphisme :

G\simeq Z/ Ker f

Or, les sous-groupes de Z sont bien connus : il s'agit des groupes n Z avec n\geq 0. De suite, l'isomorphisme ci-dessus s'écrit :

G\simeq Z/nZ

A isomorphisme près, il existe un unique groupe monogène infini, et pour chaque entier naturel n, un unique groupe cyclique de cardinal n.

Les générateurs de Z/n Z sont exactement les classes des entiers k premiers avec n. Leur cardinal est noté \varphi(n). La fonction \varphi est l'indicatrice d'Euler, elle joue un grand rôle en arithmétique.

[modifier] Groupe abélien de type fini

Le cas monogène peut s'étendre. Si le groupe G est groupe abélien et qu'il est engendré par une famille finie, on parle alors de groupe abélien de type fini. La théorie de ces groupes est parfaitement connue.

[modifier] Groupe linéaire

  • Le groupe SL_n(K) est engendré par les matrices de transvection.
  • Le groupe GL_n(K) est engendré par les matrices de transvection et une matrice de dilatation.

On dispose de l'algorithme de Gauss.

[modifier] Ordre d'un élément

Étant donné un élément x de G, l'ordre du sous-groupe cyclique <x> est appelé ordre de x; c'est le plus petit entier strictement positif n tel que xn = e.

\omega(x^k)=\frac{n}{k\wedge n}

L'ordre d'un groupe est le ppcm des ordres de ses éléments.

[modifier] Isomorphisme entre groupes monogènes

Un groupe monogène est isomorphe à \left(\mathbb Z, +\right) s'il est d'ordre infini ou à \left(\mathbb Z/n\mathbb Z, +\right) s'il est d'ordre n, où \mathbb Z désigne l'ensemble des entiers relatifs et \mathbb Z/n\mathbb Z l'ensemble des entiers modulo n pour un entier strictement positif n (voir arithmétique modulaire).

THIS WEB:

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - be - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - closed_zh_tw - co - cr - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - haw - he - hi - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - ms - mt - mus - my - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - ru_sib - rw - sa - sc - scn - sco - sd - se - searchcom - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sq - sr - ss - st - su - sv - sw - ta - te - test - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tokipona - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu

Static Wikipedia 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007:

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - be - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - closed_zh_tw - co - cr - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - haw - he - hi - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - ms - mt - mus - my - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - ru_sib - rw - sa - sc - scn - sco - sd - se - searchcom - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sq - sr - ss - st - su - sv - sw - ta - te - test - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tokipona - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu

Static Wikipedia 2006:

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - be - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - closed_zh_tw - co - cr - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - haw - he - hi - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - ms - mt - mus - my - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - ru_sib - rw - sa - sc - scn - sco - sd - se - searchcom - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sq - sr - ss - st - su - sv - sw - ta - te - test - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tokipona - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu