Zsuzsa Polgár
El Vikipedio
Suzanna POLGAR (hungare: POLGÁR Zsuzsa ['polga:r 'ĵuĵa]) (naskita la 19-an de aprilo 1969 en Budapeŝto, Hungario), estas unu el la plej fortaj ŝakludantinoj en historio: ŝi estis la naŭa ina ŝaka mondĉampiono, regnanta de 1996 ĝis 1999. Nuntempe ŝi vivas en Usono, kaj ŝi angligis sian nomon al Susan Polgar por fari ĝin pli facile prononcebla por anglalingvanoj.
Kune kun siaj du pli junaj fratinoj, ŝi lernis la ŝakludon de sia patro, Polgár László. Malgraŭ limoj metitaj al sia libereco ludi en internaciaj turniroj, en 1984 Suzanna jam estis la plej alte klasifikata ŝakludantino en la mondo. Tamen, en novembro de tiu jaro, FIDE (Fédération Internationale des Échecs) (sub premo de la Soveta federacio, kiu ne volis vidi ne-sovetan ludantinon en n-ro 1) decidis alkonsenti 100 pliaj Élő-poentojn al ĉiuj ludantinoj krom ŝi, forigante ŝin de la unua loko en la listo de januaro de 1987. La klarigo estis, ke Polgar akiris sian klasifikon ĉefe ludante kontraŭ viroj, dum aliaj ŝakludantinoj havis malŝveligitajn klasifikojn pro esti ludintaj en nur inaj turniroj. La statistikaj pruvoj subtenantaj tiun decidon estis tre suspektindaj, ĉar la donitaĵoj, je kiuj ili baziĝis, estis malgranda sub-aro de la haveblaj donitaĵoj. Neniu simila interferado en la klasifikoj okazis de post tiam.
En januaro de 1991, Polgar fariĝis la unua virino akirinta la viran titolon de Grandmajstro per havigi al si tri normojn de GM kaj klasifikon pli altan ol 2500. (Nona Gaprindaŝvili kaj Maja Ĉiburdanidze jam antaŭe ricevis la titolon honore pro esti mondĉampioninoj.) Judita, la plej juna fratino de Suzanna, akiris la grandmajstran titolon pli poste, en decembro de 1991.
En 1992 (kiel pli malforta ol sia fratino Judita, kiu tiam estis n-ro 1 mondskale), Suzanna gajnis kaj la fulmrapidan kaj la rapidan ŝakajn ĉampionecojn antaŭ siaj fratinoj Sofia kaj Judita, kaj ankaŭ antaŭ multe da aliaj inaj tre fortaj ŝakludantinoj en la mondo.
En 1996, Suzanna Polgar gajnis la klasikan inan mondĉampionecon, sian 4-an mondĉampioninan titolon. Ŝi estas la sola el ĉiuj gemondĉampionoj, kiu gajnis la trioblan ŝakan kronon (fulmrapidan, rapidan kaj klasikan ĉampionecojn). Estis malfacile al FIDE trovi mecenaton por ŝia titoldefendo du jarojn poste, kaj ĝi fine aranĝis ĝin en 1999 sub kondiĉoj, je kiuj Polgar obĵetis, unue ĉar ŝi petis ses monatojn por ripozi kaj pretigi sin akuŝinte je sia unua infano, kaj due ĉar la matĉo estis okazonta tute en Ĉinujo, la patrujo de la kontestantino Xie Jun.
Kiam Polgar malakceptis ludi sub tiaj kondiĉoj, FIDE senigis ŝin je ŝia titolo. Polgar procesis en la Sporta arbitrada kortumo en Lausanne, Svislando por monaj damaĝoj kaj restarigo de sia titolo. En marto de 2001 la kortumo decidis favore al Polgar, kondamnante FIDE al pagi ŝin $25.000 en damaĝoj. Tamen, ĉar nova mondĉampionino estis kronita, FIDE ne povas redoni al ŝi ŝian titolon.
En 1997 Polgar publikigis la membiografian libron Reĝino de la Ludo de la Reĝoj. La Usona Ŝakfederacio nomumis Polgar-on "Grandmajstro de la Jaro" en 2003, unuafoje aljuĝante tiun honoron al virino. En tiu sama jaro (2003), Polgar ankaŭ fariĝis la unua virino gajninta la plej fortan usonan malfermitan fulmrapidan ĉampionecon de ĉiuj tempoj, en kampo inkluzivanta 7 grandmajstrojn. Ŝi ne kompetis en 2004 sed gajnis la titolon refoje en 2005.
De post septembro de 2005, Polgar vivas en Novjorko, kie ŝi estras la Ŝakcentro Polgar, ĉefe por kuraĝigi gejunulojn en ilia studado de la ŝakludo. Ŝi ludis en la Usona ina teamo dum la ŝakolimpikoj de 2004 okazinta en oktobro en Majorko, Hispanujo, kaj gajnis la oran medalon por la plej alta performanca klasifiko en la ina turniro kaj la plej alta poentaro. Sume ŝi gajnis 10 olimpikajn medalojn (5 orajn, 4 arĝentajn kaj 1 bronzan). Krome, ŝi havas serion da 56 sinsekvaj olimpikaj venkoj sen ia ajn malvenko (tio estas komparebla al la nekredebla serio de 56 bazpilkaj ludoj de Joe DiMaggio). Ŝi fakte neniam malvenkis eĉ unu olimpikan ludon.
En la FIDE-listo de aprilo de 2005, Polgar havis Elo-klasifikon de 2577, kio faras ŝin la dua ludantino en la mondo post ŝia fratino Judita. Ŝi estis n-ro 1 en la mondo kiam 15-jaraĝa, kaj restis inter la tri unuaj dum la sekvaj 20 jaroj.
En julio de 2005, Polgar venkis kvar internaciajn rekordojn en unu sola matĉo okazinta en Palm Beach (Florido), inkluzive de: plej multnombraj samtempaj ludoj (326, inter kiuj 309 venkoj, 14 remizoj kaj 3 malvenkoj); plej multnombraj sinsekvaj ludoj luditaj (1131); plej multnombraj ludoj venkitaj; kaj plej alta procentaĵo da venkoj (96,93%).
Suzanna Polgar parolas sep lingvojn flue, inter kiuj Esperanton, la germanan, la rusan, la hispanan, la anglan, la hungaran kaj la hebrean.
Ŝi estas unu el la plej multe legataj ŝakaj verkistoj en la mondo. Inter ŝiaj lastaj libroj estas Ŝaka gvidlibro de mondĉampionino, Ŝakaj taktikoj por ĉampionoj, Trarompi kaj instrui al vi la ŝakludon en 24 horoj. Suzana ankaŭ estas premiita saka ĵurnalisto kun artikol-serioj en Chess Life, ChessCafe, Chess Horizons, Georgia Chess, Empire Chess, School Mates, ktp. Ŝi ankaŭ publikigis serion da 6 instruaj DVD-oj.
