Nacio
El Vikipedio
La koncepto nacio estas uzata por grupo de homoj kun kuna deveno kaj tradicioj, kiu havas la rajton je ŝtata suvereneco. Nacio estas tre abstrakta nocio, kiu ekestis fine de la 18-a jarcento, kiam la nunaj ŝtatoj iom post iom ricevis sian formon. Tiam ankaŭ leviĝis la demando sub kiuj kondiĉoj grupo da homoj iĝas nacio. Se grupo da homoj sentas sin unu socia komunumo pro komunaj karakterizaĵoj, kiel sama deveno, sama religio, sama vivmaniero, sama lingvo, samaj politikaj rajtoj kaj devoj, oni parolas pri nacio.
Enhavo |
[redaktu] Difinoj
La preciza difino de "nacio" tamen dependas de regiono al regiono.
La ĝermana difino, kiun ni retrovas en Nederlando, Flandrio kaj Germanio, estas, ke nacion formas kombino de diversaj vivmanieroj, nome religio, komuna deveno, komunaj estroj, kutimoj kaj similaj. Nacio do estas popolo, sed en la politika senco, lige al la politikaj institucioj.
La romanida sinteno pri nacio, ĉefe konata en Francio, estas alia. Tie nacio estas la unuiĝo de loĝantoj de difinita ŝtato. Laŭ tiu koncepto bretonoj estas anoj de la franca nacio, kvankam laŭ la ĝermana koncepto ili estas popolo, sed ne nacio (ĉar ili ja ne havas sufiĉe da politikaj institucioj ene de la franca ŝtato).
Ankaŭ interne de ŝtato la koncepto pri la preciza signifo de nacio povas diverĝi. Tiel ekzemple en la konstitucio de Belgio legeblas, ke la nacio havas ĉian potencon (artikolo 33). Tamen el diversaj decidoj de la Arbitracia Tribunalo montriĝas, ke "nacio" ne estas sinonimo de "popolo". Artikolo 33 de la belga konstitucio estas do parenca al artikolo 6 de la konstitucio de la iama Sovetio.
Laŭ aliaj, kiel la juda filozofo Jeshaiahu Leibowitz, nacio estas homogena komunumo, kiu pretas, povas kaj rajtas akcepti la rajtojn kaj devojn de popolo kaj al ĝi ligita ŝtato. La akcento do troviĝas sur la fakta, politika kaj socia memorganizado. Laŭ tiu difino nacioj povas do ekesti kaj malaperi. Tipa ekzemplo estas Belgio, kie ekestis en la pasinta jarcento la flandra kaj la valona nacio, kaj kie la belga nacio ade malfortiĝis kaj apenaŭ plu ekzistas. Aliflanke la eŭropa nacio, antaŭe ne ekzistinta, nun elkreskas.
[redaktu] Naciokreaj faktoroj
Ekzistas pluraj faktoroj, pro kiuj ekzistas la sento esti parto de difinita nacio.
[redaktu] Lingvo
La posedo de komuna lingvo povas esti kialo por senti sin parto de sama nacio, sed ne ĉiam. La kataluna nacio parolas la katalunan, la flandra nacio parolas la nederlandan. Sed la svisa nacio ne havas komunan lingvon. En Svislando oni konsideras lingvon ĝenerale kiel komunikilon, kaj ne kiel nacian trajton.
[redaktu] Dinastioj
Reĝa dinastio povas esti naciokrea faktoro. Forta ekzemplo estas Nederlando, kie la familio Oranje-Nassau, kiu estis je la bazo de la sendependeco de la ŝtato, estas kaŭzo de nacia fiero.
Sed ankaŭ la rifuzo akcepti dinastion povas esti naciokrea faktoro. Ĝuste pro sia rezisto kontraŭ la habsburganoj la tri prakantonoj de Svislando, Uri, Schwyz kaj Unterwalden estis ĉe la bazo de la nuna svisa nacio.
[redaktu] Komuna historio
Komuna historio povas esti naciokrea faktoro. La nun kreiĝanta palestina nacio ekestis ĉefe pro sia komuna pasinteco. La belga nacio ankaŭ ekestis preskaŭ nur pro la komuna historio, ĉar ĝi ne havis iun ajn alian komunan faktoron. La brita nacio ekestis pro sia "glora historio".
[redaktu] Deveno
La germana nacio ĉefe fontas el komuna deveno. Ankaŭ en la israela nacio tio forte rolas. Ĉiu kiu naskiĝis kiel judo rajtas ricevi la israelan ŝtatanecon kaj pro tio sentas sin ano de la israela nacio. Ekzistas ankaŭ arabaj ŝtatanoj de Israelo, sed ili ne sentas sin anoj de la israela nacio ĝuste pro manko de tiu komuna deveno.
[redaktu] Religio
La formo de nacioj en Barato dependis ĉefe de la praktikata religio. Ankaŭ la irlanda nacio diferencas de la brita i.a. pro la alia religio.
[redaktu] Desupra influo
Ofte la sento esti parto de nacio estas influata desupre pro politikaj motivoj. La brita registaro ofte emfazas la gloran historion de la brita popolo, sed marĝenigas aŭ prisilentas la aliajn popolojn, kiuj vivas en Britio sed ekster Anglio kiel la popolojn en Skotlando, Kimrio, norda Irlando, la Manksinsulo kaj Kornvalo.
[redaktu] Aliigo
Naci-aliigo estas negativa fenomeno ligita al la ekesto de nacioj kaj estas ofte erare nomita "naciismo". La anoj de nacio estas komparataj kun aliaj, kiuj ne estas anoj de la nacio, sed vivas en la sama teritorio. Judoj ekzemple estas ofte viktimoj de aliigo, ĉar ili precipe loĝas en la teritorio de alia nacio. Same pri la ciganoj, kiuj ne havas propran landon. Religia aliigo estas konata fenomeno en Irlando, kaj lingva aliigo estas ofta en ĉiuj landoj, kie vivas multaj gastlaboristoj, kiuj ne adaptiĝis al la lokaj lingvo kaj kutimo.
Aliigo povas havi terurajn konsekvencojn, kiel la neniigon de judoj en nazia Germanio kaj la steriligon de ciganinoj en Slovakio.
[redaktu] Naciismo
Naciismo estas la amo al la nacio aŭ al la nacia sendependeco. Oni ne konfuzu ĝin kun naci-aliigo (vd. supre).
[redaktu] Lingvo-uzo
Pro la fakto, ke la difino de "nacio" ne estas tute strikta, ofte la lingvaĵo estas malpreciza. Fama ekzemplo estas "Unuiĝintaj Nacioj", kiu tute ne estas unuiĝo de nacioj, sed unuiĝo de sendependaj ŝtatoj (komparu kun Usono, la unuiĝintaj ŝtatoj de Ameriko, kiu ja uzas la ĝustan nocion). En Esperanto ekzistas la adjektivoj "interŝtata" kaj "internacia", sed plej ofte estas uzata "internacia" sub influo de iuj naciaj lingvoj, kiuj ne konas la du nociojn. "Internacia lingvo" estas tre taŭga esprimo, sed per "internacia politiko" oni plej ofte celas "interŝtata politiko".
