Jean Sibelius
El Vikipedio
Johano SIBELIUS [siBEElius] (naskiĝis la 8-an de decembro 1865, mortis la 20-an de septembro 1957), vera nomo Johan Julius Christian SIBELIUS, estis finna komponisto. Kune kun Johan Ludvig Runeberg li estas por la finnoj simbolo de nacia identeco.
Liaj plej renomaj komponaĵoj estas verŝajne Finlandia, Valse Triste, la Violonkonĉerto, Karelia kaj la Cigno de Tuonela, movimento el lia Aro Lemminkäinen. Sed aldone li verkis multon pli, inkluzive de sep sinfonioj, muziko inspirita de Kalevala, kaj 100 arioj.
Enhavo |
[redaktu] Lia frua vivo
Sibelius naskiĝis en svedlingva finna familio, en Hämeenlinna en la tiama Rusa Grandduka Finnlando. Tiutempe, multaj svedlingvaj finnaj familioj komencis sendi siajn infanojn al finnlingvaj lernejoj, kaj la familio Sibelius decidis same edukigi sian filon.
Li komencis komponi muzikon kiam nur 10-jara, kaj komence deziris esti virtuoza violonisto. Tamen, li komencis studi juron en la Universitato de Helsinki, kaj nur poste serioze okupiĝis pri muziko, kiam lin influis Ferrucio Busoni, tiam laboranta ĉe la Universitato.
[redaktu] Reputacio Disvastiĝanta
Sibelius forlasis la universitaton kaj daŭrigis siajn muzikajn studojn en Berlino kaj Vieno. En 1891 li revenis al Finnlando kaj tuj komponis Kullervo, kiel multaj postaj verkoj bazitaj je la finna nacia epopeo Kalevala.
Poste sekvis aro de eble liaj plej konataj orkestraj verkoj, kiaj Lemminkäinen (1893), En Saga (1893), muziko por la teatraĵo Reĝo Christian II (1898), kaj la renomega Finlandia, kiun li verkis en 1899.
Dum la malfrua 19-a jarcento, Finnlandon forte subpremis la rusoj; responde al tio Sibelius verkis muzikon por akompani poemaron, deklamotan dum Gazetara Festivalo. Poste, li elĉerpis kvar partojn el tiu muziko, kaj per ili kreis tonpoemon kun la nomo Finlandia. Finlandia estas forte naciisma verkaĵo, kaj tiom populara ke la rusoj malpermesis al finnoj fajfi ĝin en la stratoj.
Sibelius nun havis fortan reputacion en sia lando, kaj la Sinfonio No.1 solidigis tion. Per tiu verko, lia reputacio pli kaj pli disvastiĝis, tiel ke en 1904, kiam unue aŭdiĝis lia Violonkonĉerto, ĝin dirigentis Richard Strauss.
[redaktu] 1900 kaj poste
La unua sinfonio, kvankam originala kaj forte persona verko, tenas ankaŭ trajtojn el verkoj de Ĉajkovski kaj Bruckner. Sed poste, evoluis lia stilo, al io pli fajna, maldensa, kaj organika. Jam en la Sinfonio No.2 oni povas senti ion pli varman, kaj malferman. La Sinfonio No.3 montras plian evoluiĝon de lia persona stilo, la muziko estas ankoraŭ pli subtila, klara kaj maldensa.
En la sama periodo aperis ankaŭ lia nun renoma Violonkonĉerto (1904), komence ne tre sukcesa (konata kritikisto de tiu tempo nomis gin simple "erara"), sed nun bona konata, post kelkaj ŝanĝoj. Samjare, li kun sia familio translokiĝis al la kamparo, kie li pli facile trovis inspiron por sia muziko. La domo trovis 40 km for de Helsinki, en la vilago Jërvenpää, kaj li nomis ĝin Ainola (la loko kie loĝas Aino, lia edzino).
Al Sibelius ĉiam tre plaĉis alkoholo kaj la plej bonaj havanaj cigaroj. En 1908, tamen, li lernis ke li suferas pro kancero de la gorĝo, kaj devis tuj ĉesi. Sekve, lia muzika stilo fariĝis eĉ pli maldensa, kaj malluma. La malĝoja Sinfonio No.4 montras tion tre klare.
[redaktu] Malbonaj Jaroj
Sekvis pluraj malbona jaroj por Sibelius. Malriĉa pro la Unua mondmilito, kaj devigata forlasi Ainola malfrue en la tiu milito pro komunisma provo regajni la nove sendependan Finnlandon, li tamen sukcesis verki kaj pli evoluigi sian muzikan stilon.
La Sinfonio No.5 (1915 - 1919) montras lian kresktanan emon organike unuigi movimentojn, kvankam Sibelius nur tre malfacile sukcesis fini la sinfonion. Ĝi unue prezentiĝis en 1915, sed li poste retiris ĝin kaj nur kvar jarojn poste, en 1919, li finfine permesis ke ĝi reaperu.
Tiu emo al organika unueco atingas logikan konkludon ĉe la Sinfonio No.7, majstroverko kiu havas nur unu movimenton, sed kiu tenas ĉian kontraston kaj melodian evoluon kian havas pli tradiciaj sinfonioj.
[redaktu] Silento
Post la milito, la vivo pliboniĝis por Sibelius. Li revenis al Ainola, sukcesis fini siajn lastajn du sinfoniojn, kaj verkis multan muzikon por teatraĵoj, inkluzive de La Tempesto, kaj Tapiola. Li priskribis la stilon de siaj verkoj el malfrue en sia vivo (laŭ Manchester Guardian en 1958) dirante ke, dum aliaj komponistoj okupis sin farante koktelojn, li proponis al homoj puran, fridan akvon.
Sibelius nun estis finance sekura, pro pensio kiun donis al li la ŝtato pro lia kontribuo al la nacia kulturo. Tamen, post Tapiola, Sibelius muzike silentis kaj verkis nenion plu, kaj ĝis nun mankas vera klarigo. Laŭ iuj, li simple malsukcesis verki alian muzikaĵon pri kiu li povus kontenti. Laŭ aliaj, li simple elĉerpiĝis. Plurfoje oni parolis pri ebla oka sinfonio, sed ĝi neniam aperis.
Li mortis ĉe Ainola la 20-an de septembro 1957). Sekvis impona funebra ceremonio ĉe Helsingin Suurkirkko, la katedralo de Helsinki, kiun ĉeestis la Finna Prezidento J.K. Paasikivi. Lia edzino Aino mortis 12 jarojn poste.
[redaktu] Listo de Gravaj Verkoj
[redaktu] La sinfonioj
- Sinfonio No.1 Opus 39 (1899)
- Sinfonio No.2 Opus 43 (1902)
- Sinfonio No.3 Opus 52 (1906)
- Sinfonio No.4 Opus 64 (1911)
- Sinfonio No.5 Opus 82 (1915 kun ŝanĝoj 1916 and 1919)
- Sinfonio No.6 Opus 104 (1923)
- Sinfonio No.7 Opus 105 (1924)
[redaktu] Orkestraj Verkoj
- Kullervo (1892)
- En Saga (1893, kun ŝanĝoj 1901)
- Lemminkäinen (1893)
- Printempa Kanto (1894)
- Reĝo Christian II (1898)
- Aro Karelia kaj Finlandia (1899)
- Violonkonĉerto (1904)
- La Filino de Pohjola (1906)
- Pélleas et Méllisande (1906)
- Luonnotar (1913)
- La Bardo (1913)
- Tapiola (1925)
- La Tempesto (1926)
[redaktu] Aliaj Verkoj
- Temo kaj Variaĵoj por Sola Violonĉelo (1887)
- Voces intimae, kordkvarteto (1909)
- Du "Seriozaj Melodioj" (1914 - 1915)
