Kalkgrasland (plantengemeenschap)

Met kalkgrasland wordt zowel een biotoop als een plantengemeenschap benoemd.

In de vegetatiekunde of fytosociologie worden kalkgraslanden gedefinieerd als een Klasse van plantengemeenschappen die voorkomen op kalkrijke, droge gronden. De wetenschappelijke naam is Festuco-Brometea of kortweg Brometea.

Kalkgraslanden zijn de meest soortenrijke plantengemeenschap in Europa.

[bewerk] Naamgeving en ethymologie

Rood zwenkgras (Festuca rubra)

Wet.: Festuco-Brometea
De: Kalk-Magerrasen
En: Calcareous grasslands
Fr: Pelouses calcicoles

De naam Festuco-Brometea is afkomstig van twee kenmerkende grassengeslachten: Festuca of zwenkgras en Bromus of dravik.

[bewerk] Kenmerken

[bewerk] Algemeen

Kalkgraslanden zijn plantengemeenschappen van droge, relatief voedselarme en kalkrijke gronden, op zonnige standplaatsen en met weinig invloed van het grondwater. Ondanks de soms schrale aanblik zijn het zeer soortenrijke gemeenschappen, waar heel wat zeldzaamheden kunnen gevonden worden. Het zijn de gemeenschappen bij uitstek waar orchideeën, gentianen en zeldzame gespecialiseerde mossen in voorkomen.

Voor een verder beschrijving van dit landschapstype, zie kalkgrasland (biotoop).

[bewerk] Structuur

Moslaag in een kalkgrasland, Tienne Breumont, Nismes (België)

In de vegetatie van een kalkgrasland zijn meestal twee lagen te vinden, een kruidlaag en een moslaag. De moslaag is duidelijk aanwezig, maar verschilt in samenstelling naargelang van de vochtigheidsgraad en de lichtinval. De mossen zorgen ervoor dat jonge kiemplantjes van hogere planten voldoende vocht vinden om te ontkiemen.

De kruidlaag is meestal slechts enkele decimeters hoog, zeer gesloten, en bestaat overwegend uit twee-of meerjarige overblijvende, niet-verhoute planten (hemicryptofyten). Soms zijn ook dwergstruiken aanwezig.

De jaarlijkse biomassaproductie is steeds zeer beperkt.

[bewerk] Kensoorten

Kalkgraslanden worden over heel de wereld gekenmerkt door het voorkomen van een aantal kensoorten, soorten die kenmerkend zijn voor de plantengemeenschap.

[bewerk] Onderverdeling

Mesobromion, Tienne Breumont, Nismes (België)

De klasse van de kalkgraslanden of Festuco Brometea kunnen volgens hun soortensamenstelling nog verder worden onderverdeeld in twee Ordes, de Festucetalia valesiacae en de Brometalia.

Deze laatste worden op basis van de vochtophoudende capaciteit van de bodem nog eens onderverdeeld in twee types of Verbonden, een Mesobromion-verbond, dat op een wat voedselrijkere, vochtige bodem voorkomt, en een Xerobromion-verbond, op een zeer droge en schrale bodem. Deze laatste zijn enkel te vinden in Zuid-Europa waar ze het meest algemene type zijn. Het zijn de typische warme rotsige graslanden die op het eerste zicht een dorre indruk geven, maar waar heel wat kleine juweeltjes te vinden zijn. Het zijn ook vrijwel natuurlijke graslanden, waar de mens nauwelijks invloed op heeft gehad.

De Mesobromion-gemeenschappen zijn ook in Vlaanderen en Nederland te vinden, zoals op de Sint-Pietersberg en in de Voerstreek. In Wallonië zijn vooral de Maasstreek en de Viroin bekende vindplaatsen. Het zijn halfnatuurlijke landschappen, die ooit door de mens zijn omgevormd van bos. Ze zijn zeer soorten- en bloemenrijk, en zeer belangrijk voor orchideeën.